FORTNIEUWSBRIEF
Al jaren proberen we elk seizoen een Fortnieuwsbrief te verspreiden onder de vrienden van het fort die daartoe hun e-mailadres opgaven en onder andere geïnteresseerden, ook belangstellende leden van Natuur 2000. De redactie is sedert dit jaar in goede handen bij Jeroen Callebaut en zoals net vermeld volstaat opgave van een e-mailadres om op de mailing list te geraken (info@fortoelegem.be)
DE FORTVLEERMUIZEN OP DE RODE ZOOGDIERENLIJST
Rode lijsten zijn lijsten waarop per land de in hun voortbestaan bedreigde planten- en dierensoorten vermeld worden. Op die lijsten staan, naast de bedreigde soorten, ook beschermingsmaatregelen om die soorten weer in aantal te laten toenemen. De Rode Lijsten werden destijds ingevoerd door de Internationale Unie voor Natuurbescherming (IUCN), in Vlaanderen worden ze bijgehouden door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek ofte INBO. Bij ons zijn sedert 1994 al 31 Rode Lijsten gemaakt en onderwierp het INBO reeds 5.400 soorten aan een Rode Lijst-evaluatie. Een overzicht daarvan vindt men op de Webpagina Rode Lijsten = www.inbo.be/nl/zoek-de-rode-lijsten-vlaanderen. Check je de vleermuizen van Fort Oelegem daaraan, dan krijg je het volgende te lezen (S staat voor zomer, W voor winter) :
Watervleermuis : bijna in gevaar, (W) momenteel niet in gevaar.
Baardvleermuis : (S) onvoldoende data, (W) momenteel niet in gevaar.
Brandt’s vleermuis : onvoldoende data.
Franjestaart : (S) onvoldoende data,n (W) momenteel niet in gevaar.
Meervleermuis : bedreigd.
Ingekorven vleermuis : (S) bedreigd, (W) kwetsbaar.
Bechsteins vleermuis : bedreigd
Gewone grootoorvleermuis : bijna in gevaar.
Gewone dwergvleermuis : momenteel niet in gevaar.
Ruige dwergvleermuis : momenteel niet in gevaar.
KERKUILENPROBLEEM
Er is een tijd geweest dat er een kerkuil broedde in Fort Oelegem. Vandaag de dag zitten/slapen er opnieuw één of twee exemplaren. Op diverse plaatsen in het fort merk je daar sporen van, bvb. uitwerpselen. Uilen produceren ook braakballen en een paar daarvan werden begin 2017 verzameld en uitgeplozen. Dat bracht boven- en onderkaken aan het licht van water- en baardvleermuizen. Een en ander zou er op kunnen wijzen dat voornoemde kerkuilen het aandurven om ook (zwermende of foeragerende ?) vleermuizen te bejagen. Dient verder onderzocht aan de hand van meer braakballen …
ZWERMING
ANTENNE is het (gratis) tijdschrift van de Antwerpse Koepel voor Natuurstudie ofte ANKONA. In Antenne 11/3 (juli-september 2017) publiceerde oud-N2lid Wout Willems een samenvatting van zijn rapport uit 2016 over het zwermgedrag van vleermuizen in de Antwerpse fortengordels en in Fort Oelegem. Onder zwermgedrag verstaan we dat tijdens de (na)zomer en herfst een groot aantal vleermuizen ’s nachts bij winterverblijfplaatsen rondvliegt om die te inspecteren en te verkennen. Op dat moment is er veel sociale interactie (baltsen, paren). Omdat zwermen een cruciale rol speelt in de voortplanting van vleermuizen is voor het voortbestaan van verschillende soorten een adequate bescherming van de zwermplaatsen nodig. Een verkennend onderzoek in 2007-2010 toonde aan dat in 12 Antwerpse forten volop gezwermd wordt. In de periode 2013-2015 is dan weer uitgebreid onderzoek uitgevoerd naar de verschillende soorten, hun zwermperioden en het ruimtelijk gebruik van de forten. Dat onderzoek leidde dus tot voornoemd rapport, dat je kan downloaden via natuurpunt.be/publicaties?search_api_views_fulltext=zwermgedrag
ZATERDAG 7 JANUARI 2017 :
NIEUW VLAAMS VLEERRECORD
De januaritelling in Fort Oelegem gaf 1330 vleermuizen, een nieuw Vlaams overwinteringsrecord… Geteld werden o.m. 384 Watervleermuizen, 128 Baardvleermuizen, 607 Franjestaarten (!), 118 Ingekorven vleermuizen, 15 Gewone grootoorvleermuizen, 27 Gewone dwergvleermuizen. Wie meer info wil kan de soorten-verspreidingskaartjes opvragen.
ZONDAG 5 FEBRUARI 2017 :
KENNISMAKING MET JEROEN CALLEBAUT
Jeroen bood zich aan om de fortnieuwsbrief apart ter harte te nemen. We zijn al aan de 34ste jaargang toe wat de verspreiding van fortnieuws betreft, maar de laatste jaren kon het alleen gebeuren als we er tijd voor hadden en in een bescheiden gedaante. We zijn dus erg blij met Jeroen’s aanbod. In het Vrieselhof werd besproken wat er allemaal bij komt kijken.
ZATERDAG 25 FEBRUARI 2017 :
TWEEDE FORTVLEERMUIZENTELLING 2017
Het warme februari-einde joeg heel wat beestjes uit de watergangen. Die vleermuizen vonden dan een koelere plek elders in het fort of blijkbaar ook daarbuiten : alles samen 1/3 minder dan begin januari. De weggevlogen vleren waren zowel baard- als dwergvleermuizen maar vooral franjestaarten. De ingekorven vleermuizen doen duidelijk niet mee aan die voorjaarsverhuis. De resultaten van deze telling : 884 vleermuizen, waaronder 277 Watervleermuizen, 93 Baardvleermuizen, 10 Baard/Brandt/Nimfvleermuizen, 336 Franjestaarten, 138 Ingekorven vleermuizen, 1 Gewone grootoorvleermuis, 3 Gewone dwergvleermuizen.
ZONDAG 26 MAART 2017 :
VERGADERING WGFO-RUNNERS
Afspraken werden gemaakt over het activiteitenprogramma en de bezoeken in 2017 en over verschillende onderhoudsprojecten. Ook de nieuwe opzet met de Nieuwsbrief werd besproken en een meer systematische aanpak van de propaganda.
VRIJDAG 31 MAART 2017 :
LOOPGRAVEN-STUDIEDAG
De Provincie Antwerpen organiseerde in het Vrieselhof een studiedag over loopgraven, o.m. naar aanleiding van de onderzoeken van de Universiteit Gent (dr.Gheyle, zie Nieuws Fort Oelegem 2016). Jorne vertegenwoordigde ons daar en toonde de deelnemers “onze” loopgraven. Deze dateren van voor WO2 en dienden om soldaten verdekt naar hun schuttersposten te krijgen…
ZATERDAG 8 APRIL 2017 :
BEGRAFENIS MW.A.SMEYERS-BRAUSCH
Een delegatie van het WGFO-bestuur was aanwezig bij de begrafenis van de moeder van de fortconservator te Kapellen. Namens de hele werkgroep legden zij een bloemenkrans neer op het graf. Een vriendschapsbetuiging die nooit vergeten zal worden.
VRIJDAG 21 APRIL 2017 :
SCHOOLDIRECTEURS OP BEZOEK
Een groep van 14 directeurs van scholen uit de Antwerpse Voorkempen werd door de conservator rondgeleid na de gebruikelijke inleiding. Zorg werd ervoor gedragen om alleen in dat fortgedeelte te komen waar geen vleermuizen meer aanwezig waren.
ZONDAG 23 APRIL 2017 :
JORNE OP RADIO 2
Een vrouwelijke reporter van Radio 2 nam de toelichtingen door Jorne op band op. Het gesprek wordt twee dagen voor de fortengordeldag voor fietsers uitgezonden.
ZATERDAG 29 APRIL 2017 :
VOORBEREIDING OPENDEURDAG
Met de hulp van Tim en zijn maten werd het fortcomplex incl het binnenplein gereedgemaakt voor de Opendeurdag. ’s Namiddags kregen we bezoek van Jean-Marie en Sonja Deneve, van de conservatorsploeg van Fort Walem. Zij werden rondgeleid door de conservator en nodigden uit tot een tegenbezoek.
ZONDAG 30 APRIL 2017 :
OPENDEURDAG
Voor de 33ste keer sedert 1985 hesen we om 11 u de Natuur 2000-vlag boven het fort en openden we de fortpoort voor een Opendeurdag. Tegen de 100 geïnteresseerden reageerden op onze berichtgeving. Voor een goed verloop van alles werd gezorgd door de conservator, Jorne, Glenn, Jos, Kevin, Jeroen en Dennis. De splinternieuwe elektriciteitskast moet nog wel eens grondig nagekeken worden.
ZATERDAG 6 MEI 2017 :
YORDI
Kennismaking met groenwerker Yordi Franck die ons de komende maanden gaat helpen met het “Torenproject”. Dat gaat dit jaar zijn tweede seizoen in : het resultaat behaald bij de noordelijke vm.15 cm-toren werkt meer dan stimulerend.
DINSDAG 9 MEI 2017:
SCHOOLBEZOEK
Zoals vorig jaar kwam de Stedelijke Basisschool Fruithof van Berchem opnieuw op bezoek. De conservator leidde 34 erg geïnteresseerde en goed voorbereide kids door de gebouwen en vulde hun vleermuizenkennis aan. De school ging volgend jaar terugkomen…
MAANDAG 15 MEI 2017 :
JANSSENS PHARMACEUTICA AAN HET WERK IN HET FORT
Een twaalfkoppig team van Janssens Pharmaceutica (Beerse) kwam deze namiddag natuur-vrijwilligerswerk presteren in het fort. De hele onafgewerkte noordertoren en de borstwering er voor werden op 3 uur tijd terug zichtbaar gemaakt. Een mooie aanvulling op de uitgraving van de vm. 15 cm-kanonnentoren ernaast… Een voorbeeld dat navolging verdient.
WEEKEND 20-21 MEI 2017 :
VLEERAVOND EN FORTENFIETSERSDAG
Op vraag van de provincie Antwerpen werd er in het kader van het provinciaal Natuurfeest op de avond van zaterdag een extra-vleeravond gehouden voor 20 ingeschreven geïnteresseerrden. De volgende dag arriveerden de eerste fietsers al om 10 u. In het totaal zouden het er 302 worden. Voor de begeleiding zorgden de conservator, Jorne, Glenn en Dennis. Glenn had vooraf gezorgd voor een speciale geluids- en lichtaankleding van de poterne-omgeving, met dank aan de firma van Dave.
ZONDAG 28 MEI 2O17 :
PARKDAG
Schitterend zomerweer, maar er bleek nogal wat foutgelopen met de bekendmaking. Slechts een dertigtal fietsers kwamen binnen het fort een kijkje nemen. Er was nochtans veel hulp opgedaagd : Jorne, Glenn en vriendin, Jos, Kevin, Dennis …
ZATERDAG 3 JUNI 2017 :
WIJNEGEM OP BEZOEK
Een groep van een 25-tal belangstellenden uit Wijnegem (alle leeftijden) bezocht de fortgebouwen met de conservator, na de gebruikelijke inleiding. Veel interesse.
MAANDAG 5 JUNI 2017 :
INVENTARISATIE OPSCHRIFTEN
In opdracht van het Antwerps provinciebestuur kwamen de dames Begga Vermaelen en Sarah De Smedt de diverse opschriften in het fort bekijken en registreren, zoals ze dat ook doen in 17 andere Antwerpse forten en schansen. We mogen in return advies verwachten naar de conservering toe en er komt natuurlijk ook een rapport. Begeleiding door adj.conservator Jos.
WOENSDAG 14 JUNI 2017 :
EXOTEN OP DE FORTGRACHT
In overleg met het INBO en de Oost-Vlaamse verdelgingsdienst RATO werden de exoten op de fortgracht geteld. Dat gaf een 20-tal adulte Canadese ganzen, een 30-tal juvenielen, een 15-tal witte boerenganzen, een 3 Nijlganzen en enkele barbarie-eenden. Deze vreemdelingen belagen de ‘gewone’ watervogelbevolking van de fortgracht zoals de futen, de kuifeenden, de meerkoeten en waterhoenen, de ijsvogels enz. Het wordt tijd dat hier iets aan gedaan wordt …
ZATERDAG 24 JUNI 2017 :
DRUK DOOR BEZOEK
Jorne verzorgde tijdens de voor- en namiddag eerst drie Roefel-rondleidingen, ’s avonds was er bovendien de eerste vleermuizen-infoavond van het seizoen 2017 : voor die laatste hulp van de conservator en Kevin.
ZONDAG 25 JUNI 2017 :
FORT HAASDONK
Een WGFO-delegatie nam deel aan het Simon Stevin-bezoek tijdens de voormiddag. Redelijk intact fort van tweede orde met veel Duitse opschriften in bijna alle ruimten. Het heeft ook nog zijn glacis. Opvallend : enorm droog fort…
ZONDAG 9 JULI 2017 :
BEZOEKSNAMIDDAG
Een nieuw experiment. Op enkele uren tijd konden de conservator, co-conservator Jorne en gids Dennis hun fort- en vleermuizenverhalen kwijt aan een 50 bezoekers. Voor herhaling vatbaar.
WOENSDAG 19 JULI 2017 :
ZOMERWERKDAGEN
Al 30 jaar worden er tijdens de zomer enkele onderhoudsdagen georganiseerd in het fort . Onder leiding van Tim werd deze keer de brug (een balk brak kort na de installatie) gerepareerd. Verder werd de hele noordelijke helft van het dak van het hoofdgebouw ontdaan van woekervegetatie.
ZATERDAG 26 AUGUSTUS 2017 :
INTERNATIONAL BAT NIGHT IN FORT OELEGEM
Al 21 jaar doet Natuur 2000 mee met dit initiatief van Eurobats (www.eurobats.org). Het was een mooie warme zomeravond, er kwamen een 30-tal belangstellenden opdagen voor de briefings, de rondleiding en de vleermuizenobservatie achteraf. Hulp van Kevin en Jorne bij de briefing, van Jorne en Glenn bij de gidsing.
ZONDAG 10 SEPTEMBER 2017 :
ENVIRONMENTAL CHALLENGE YEE
Youth & Environment Europe is een federatie van jongerenorganisaties voor natuur en milieu in heel Europa. Natuur 2000 is er stichtend lid van. YEE hield dit najaar een ‘wedstrijd’ voor natuur- en milieuprojecten, uitgevoerd door MO’s (Member Organisations). Natuur 2000 deed mee met het vleermuizenproject in Fort Oelegem. Onze inzending werd verzorgd door Jeroen. We haalden er een eervolle 4de plaats mee…
ZATERDAG 16 SEPTEMBER 2017 :
DERDE VLEERMUIZEN INFO-AVOND
Weer pech met het weer (in Nederland was het de koudste 16de september ooit gemeten), ’s avonds tegen de 12°C. Toch daagden er een 25-tal belangstellenden op, die na de briefings gelukkig nog hun vleermuizen te zien kregen : zowel de zwermers binnen het fort als de foeragerenden boven de fortgracht, het komt er voor de vleermuizen nu hoe dan ook op aan hun “wintervoorraad” aan insecten binnen te krijgen. Hulp van Jorne, Glenn, Kevin.
MAANDAG 11 EN 18 SEPTEMBER 2017 :
JAARLIJKS ONDERZOEK WATERKWALITEIT FORTGRACHT
Zoals alle jaren kwamen klassen van het Lierse Sint-Aloysiusinstituut de waterkwaliteit van de fortgracht, het Schijn en het Antitankkanaal (ATK) vergelijken. Een en ander met behulp van de Biotische Index-werkwijze. Het resultaat : een Biotische Index van 7, behalve het Schijn na het ATK (BI=6). Steeds werden er bvb Kokerjuffers aangetroffen.
VRIJDAG 29 SEPTEMBER 2017 :
VERGADERING
Over de nieuwe reglementering m.b.t. de erkenning van natuurgebieden als natuurreservaat : ook van belang voor het fortterrein en de fortgracht.
DINSDAG 31 OKTOBER 2017 :
VRAAG ATV
Tv-maatschappij ATV vroeg of ze in november acteur Jelle Cleymans konden sturen voor een rondleiding over de winterslaap. Dat vonden we toch wel te risky, na onderling overleg is aan ATV gevraagd of we ze die rondleiding niet volgend jaar op een vroeger moment konden geven, vooruitkijkend naar de winter van 2018-2019…
DONDERDAG 2 NOVEMBER 2017 :
DUITS BEZOEK AANGEKONDIGD
De Simon Stevinstichting berichtte dat ze in mei 2018 voor Interfest (www.interfest.de : Jahrestagung 2018 in Antwerpen) een bezoek organiseren aan de Antwerpse fortengordels. Op woensdag 9 mei om 10 u willen die Duitse collega’s ook naar Oelegem komen. Wie spreekt er in onze kringen nog behoorlijk Duits ?
ZATERDAG 9 DECEMBER 2017 :
VERGADERING RUNNING TEAM WGFO
De werkagenda voor 2017 werd geëvalueerd en deze voor 2018 werd op punt gesteld (plus alles wat daarbij komt kijken).