Keywords :
Afval, Auto, Bitcoins, CO2-uitstoot, Eieren,Fietsen, Fipronil, Halogeenlampen, Houtstook, Kernenergie, Klimaatverandering, Landbouw, Lichtverontreiniging, Gevaarlijke Maïsvelden, Materiaalverspilling, Ozonlaag, Plastics, Scheepvaart, Sigarettenpeuken, Verkeer, Vlees, Voedsel, Water, Zee
WHAT A WASTE 2.0
De wereldwijde afvalberg omvatte in 2016 een volume van 2,01 miljard (!) ton, waarvan 242 miljoen ton plastic. Tegen 2050 dreigt dat 3,4 miljard te worden zegt de Wereldbank in een rapport dd september 2018. Begrijpelijke oorzaken : snel toenemende wereldbevolking en urbanisatie. Slecht voor de gezondheid van mens en milieu en dat komt nog eens boven het klimaatprobleem…
( Kara, Silpa cs. What a Waste 2.0 : A Global Snapshot of Solid Waste Management to 2050. World Bank, Washington, D.C., 2018)
DRUGSAFVAL
Zowel in Nederlands Noord-Brabant als bij ons wordt er de laatste tijden op straat regelmatig afval gevonden van drugslaboratoria. Het gaat meestal om vaten van duizend liter en minder. De criminelen aarzelen niet om de inhoud daarvan, duizenden liters sterke zuren en basen, eerst in de grond te laten sijpelen. Bij ons komt OVAM dan bodemstalen nemen en probeert men de grond daarna af te graven…
ZWERFAFVAL : PLOG JIJ MEE ?
Tot diep in het bos struikel je tegenwoordig over lege plasticflesjes, energiedrankblikjes, zakjes e.a. zwerfvuil. Voor wie in de natuur komt een bron van ergernis. Alleen de betaalde staats-oprapers al verzamelen jaarlijks tienduizenden tonnen, dat kost de belastingbetaler meer dan honderd miljoen euros. Milieuminister Schauvliege verschuilt zich achter drogredenen om geen statiegeld te moeten invoeren, de VLD-politiekers en die van N-VA saboteren de boel tot het plezier van de supermarkten en hun akoliet Fost-Plus. Ploggen zet die grote ergernis om in actie. Het woord komt van het Zweeds plocka (oprapen) en van joggen. Pak een zak en ruim al lopend de zwergafvaltroep op. Volgens fitnessexperten prima training (het regelmatig stoppen vergroot de conditie en verbrandt meer vet, je oefent ook andere spiergroepen). Als een kwart van de Vlamingen elke dag één stuk zwerfvuil zou oprapen, zou ons land binnen zowat een week rotzooivrij kunnen zijn. Met de politiekers kan daarna afgerekend worden in het stemhokje…
AUTO’S : BEDENKELIJK EU-COMPROMIS OVER CO2-UITSTOOT
Hoewel de EU in het klimaatakkoord van Parijs afsprak om de CO2-uitstoot van auto’s tegen 2030 met 40% te verminderen, stelden de Europese milieuministers dat in oktober 2018 bij op 35%. Duitsland vreesde nl. voor zijn auto-industrie en Oost-Europa zag de hogere kost van elektrische auto’s (nodig om de beoogde CO2-reductie te halen) niet zitten. De daling moet nu meer uit andere sectoren komen.
WATERSTOFAUTO’S
Waterstofgas is de duurzame brandstof van de toekomst zeggen ze; Het verhaal van de waterstofauto’s is bij ons nog wel beperkt. Van de twee beschikbare modellen (Hyundai Nexo en Toyota Mirai) rijden er samen slechts 18 rond, wie wou tanken kon alleen terecht in Zaventem. In oktober 2018 integreerde Colruyt Group echter een waterstofpomp in zijn ’traditioneel’ DATS 24-tankstation te Halle en later moeten er nog 5 andere waterstoftankstations komen (investering : 35 miljoen euro). Gaat dat de doorbraak van de waterstofauto helpen en de voordelen op de elektrische wagens duidelijk maken : helemaal geen uitstoot, geen opladen, grotere actieradius enz. ? Ook hier is er nog werk aan…
BITCOINS = MILIEUSCHADELIJK !
Om bitcoins aan te maken is rekenkracht van computers nodig. Deze digitale munten worden nl. pas aangemaakt als er een cryptografische puzzel wordt gekraakt. Nogal wat bedrijven laten daar hun (groepen van) computers op los, ze gaan zelfs met elkaar in competitie of ze werken samen. Maar al die computers hebben elektriciteit nodig en er moet vaak ook koeling worden voorzien : dat loopt naar eventjes 21,4 terrawattuur per jaar. Vergelijk : in heel Vlaanderen wordt er per jaar zowat 42,5 terrawattuur verbruikt, amper het dubbele. De ontginning van bitcoins concentrert zich dan ook in landen waar elektriciteit goedkoop is zoals China en Georgië. In China komt de helft van de opgewekte elektriciteit vooral van steenkoolcentrales. Overigens is er ook nog de snelle veroudering van de hardware die gebruikt wordt voor de bitcoin-ontginning. Om mee te kunnen in de competitie heb je de meest recente nodig. Wat leidt tot uitputting van schaarse grondstoffen en tot een toevloed van elektronisch afval. Het bitcoinexperiment is uit zijn voegen aan het barsten. De voordelen (de lancering van een blockchainsysteem waarmee het vertrouwen in overheden, banken, notarissen enz. kan afnemen) wegen niet op tegen de milieuschade …
CO2-UITSTOOT NEEMT TOE…
Ondanks alle maatregelen stijgt de mondiale CO2-uitstoot voor het tweede jaar op rij naar een recordhoogte. Het Global Carbon Project dat onderzoek doet naar die uitstoot verwacht voor 2018 een stijging met 2,7 % (in 20³7 ook al 1,6 %). Terwijl het in 2016 getekende Parijs-akkoord een sterke reductie vraagt om de temperatuurstijging op aarde tot 1,5 °C te beperken : om dat te halen zou de CO2-uitstoot tegen 2030 met 50% moeten zijn verminderd en op nul uitkomen tegen 2050… Dat doel lijkt nu helemaal buiten bereik, zelfs als alle landen doen wat ze beloofden (niet het geval !) gaat de opwarming meer dan 3°C bedragen.
De toename van de uitstoot is te wijten aan een aanhoudende stijging van olie- en gasverbruik in de wereld en een toenemend gebruik van steenkool : vooral in China en India. Steenkool gaat het Chinese energiesysteem nog decennialang domineren, terwijl de Chinese CO2-uitstoot al goed is voor 27% van de wereldwijde uitstoot en dit jaar met 5% gaat toenemen. In India neemt de CO2-uitstoot in 2018 met 6% toe, in de VSA met 2,5 % en in de EU wordt een daling verwacht van 0,7 % (de vorige jaren 2 % !). En hoewel er steeds meer windmolens en zonnepanelen bijkomen is dat bijlange niet genoeg om het stijgende energieverbruik te vergroenen.
Bron : Nature, Earth System Science Data, Environmental Research Letters (6 December 2018)
WITTE EIEREN BETER VOOR MILIEU DAN BRUINE
Het Nederlandse TV-consumentenprogramma Keuringdienst van Waarde (NPO3) maakte op 13 september 2018 een vergelijking tussen witte en bruine eieren. De witgelelde kippen die witte eieren leggen leven langer, leggen meer eieren en vragen minder voer dan de roodgelelde die bruine eieren leggen, hun productie is dus duurzamer. Toch verkiezen de mensen blijkbaar bruine eieren, mogelijk door een achterhaalde link die ze nog altijd leggen naar de tijd van de legbatterijen : de eerste scharreleieren waren toevallig bruine. De supermarkten spelen daar op in en vragen voor de bruine eieren meer geld (tot wel 8 cent toe), terwijl de kwaliteit van bruine en witte eigenlijk gelijk is.
FIETSEN EN LUCHTVERONTREINIGING
Roet, ultrafijnstof en zware metalen in de lucht hebben een serieus negatieve invloed op onze gezondheid. Roet is kankerverwekkend, ultrafijnstof leidt tot hart- en ademhalingsproblemen. Ultrafijne deeltjes zijn zo klein dat ze in het bloed en in de hersenen kunnen terecht komen. Een fietser op een drukke verkeersas krijgt het allemaal binnen, meer dan een automobilist. Toch is fietsen beter dan in de wagen zitten : globaal is de positieve impact van fietsen op de gezondheid groter dan de inname van schadelijke stoffen. Maar als je kan kiezen opteer je als fietser in elk geval het best voor de “fietsostrades” die de laatste jaren (te) langzaam en nog niet helemaal fietsklaar aangelegd worden. Post-doc bio-ingenieur Jelle Hofman van de Universiteit Antwerpen (jelle.hofman@ua.ac.be) vergeleek het traject Kontich-Antwerpen al fietsend met een AIRpack : op het gewone fietspad adem je tot driemaal meer roet en tot 20% meer fijnstof in. Waarom treuzelt de politiek zo lang met verdere investeringen terzake en in fietsinfrastructuur die gescheiden wordt van het autovervoer ? De fenomenen zijn bekend maar er wordt amper mee rekening gehouden bij stadsplanning bvb.
P.S. De fietsostrades zijn ook nog geen evidentie. In de praktijk zijn ze vaak niet meer dan een aaneenschakeling van al dan niet goede fietspaden, met kruispunten en andere onderbrekingen. De “overheid” ging wat extra geld vrij maken om de missing links op te lossen, maar het zal nog duren vooraleer we overal van echte fietssnelwegen kunnen spreken en toch zijn ze zo broodnodig …
FIPRONILCRISIS
Bij de Fipronilcrisis in 2017 werden in Nederland 3,6 miljoen kippen gedood, de schade was 100 miljoen. Hoofdschuldige was het bedrijf Chickfriend, maar de kippenhouders lieten die maar begaan en de overheid had veel te weinig oog voor de voedselveiligheid. Een onderzoekscommissie is zeer hard voor de toezichthoudende Nederlandse overheidsinstelling en voor de betrokken ministers : die het parlement slecht informeerden en die de kansen om de crisis in omvang te beperken niet aangrepen. Ter vergelijking : bij ons zouden er 1,9 miljoen kippen geruimd zijn geweest. Ook bij ons noemden de media de informatie verspreid door het al vroeger omstreden Belgische Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (dat in gebreke bleef met de controle) laattijdig, gebrekkig en tegenstrijdig. Het was ook een Belgische firma die het verboden product ongehinderd kon doorverkopen aan de Nederlanders. Maar onze cynische politiekers vonden dat er door het Agentschap prima werk was geleverd. Tot het Brusselse gerecht er in mei 2018 binnenviel omdat het in 2017 valse informatie had verspreid over besmette eieren… Een onderzoekscommissie komt er hier natuurlijk ook nooit, dat bespaart voornoemde politiekers alvast een hoop vermoeiend manipulatiewerk.
EXIT HALOGEENLAMPEN : 1 SEPTEMBER 2018
Met het bijna gebruikelijke jarenlange uitstel door het toedoen van lobbyisten doet de Europese Commissie nu per 1 september 2018 de halogeenlamp in de ban (De gloeilamp werd reeds ‘verboden’ in 2009). Een logische volgende stap, want halogeenlampen verbruiken tot 10 x meer stroom dan de nieuwe generatie verlichting, de led-lamp, voor dezelfde lichtopbrengst. Ze produceren ook veel warmte en zijn maar een beetje zuiniger dan de gloeilampen. De EC stelt dat het verdwijnen van gloei- en halogeenlampen gaat leiden tot een besparing van 40 miljard kWh, het stroomverbruik van alle BeNe-huishoudens per jaar.
HOUTSTOOK
Het stoken van hout komt onder vuur te liggen. Hoe slecht is het voor de gezondheid ? Van de overheid wordt verwacht dat er regels komen om de overlast te meten en te sturen. Bvb. een stookalarm bij weinig wind, om te voorkomen dat rook en fijnstof blijven hangen in de lucht.
KERNENERGIEDUSCUSSIE
In Nederland leek einde oktober-begin november plots een (georchestreerde ?) omslag aan de hand m.b.t. de houding tegenover kernenergie. De helft van de bevolking zou de bouw van nieuwe kerncentrales steunen, ze zouden geloven dat een kerncentrale anno 2018 veilig is… Interessant is het om eens kritisch te kijken naar de pro-argumenten die op de proppen komen :
(1) Het halen van de klimaatdoelstellingen : hoewel het IPCC o.m. een scenario voorziet van daling van het kernenergieaandeel in de wereldwijde energievoorziening van 2% naar 0,43 % en hoewel met zon, wind, biomassa, waterstof en CCS (carbon capture and storage) er voldoende opties zijn om de CO2-uitstoot te verlagen.
(2) Het is een constante energiebron, in tegenstelling tot zon en wind :hoewel de leveringszekerheid van kernergoe in de praktijk kan tegenvallen (cfr het gedoe hierover in BelgIë).
(3) Het leidt tot minder doden, zie naar bruinkool en steenkool : twijfelachtig argument, zie eerder naar de doden bij grootschalige kernrampen.
(4) De alternatieven zouden smeriger zijn, zie naar het hergebruik van bruinkoolcentrales in Duitsland, waar ze met hun doelstelling van 40% minder uitstoot in 2020 blijven steken op 32 %. Het is duidelijk dat ze in Duitsland de bruinkoolcentrales toch moeten sluiten en meer moeten investeren in serieuze alternatieven.
De kernenergieverdedigers houden bij dit alles natuurlijk ook geen rekening met de contra-argumenten :
(1) De miljardenduurte van een kerncentrale. Ze blijken ook steeds meer te kosten dan begroot en na 80 jaar dienen ze ontmanteld. zo’n centrale bouwen kan alleen met overheidssubsidie, ten koste van zonne-en windenergie en van sectoren als zorg en onderwijs…
(2) Uranium raakt ook een keer op.
(3) Het grote kernafvalprobleem, met materiaal dat 10.000 jaar gevaarlijk blijft.
(4) Als het misgaat, dan gaat het goed mis !
KLIMAATVERANDERING IN DE STAD
Van alle gevolgen van de klimaatverandering vormt hitte het grootste risico. Tijdens de laatste extreme hittegolf, in juli 2006, stierven duizenden (vnl.oudere) mensen meer dan normaal. En er zijn nog veel andere gevolgen. Vooral steden (en waar is Vlaanderen geen stad ?) zouden zich best voorbereiden. Die zijn nl. het kwetsbaarst voor warmte, binnen de bebouwde kom kan het 5°C warmer worden dan daarbuiten. Vooral de wijken met kleine tuinen en veel straten zijn een probleem, naast de bedrijventerreinen met platte daken en grote hoeveelheden asfalt. Woontorens met groen ertussen zijn koeler dan uitgestrekte woonwijken, maar die brengen de laatste tijden spijtig genoeg nogal wat sociale problemen mee. Belangrijk worden schaduw en groen : meer bomen, groenstroken en groene daken en gevels, groene tuinen. Water biedt niet altijd uitkomst. De watertemperatuur is alleen op hete zonnedagen lager dan de temperatuur van de lucht. Stedelingen zullen ook hun gedrag moeten aanpassen als het warmer wordt en empathie moeten opbrengen voor bvb bejaarde buren…
Eerste Congres Hittestress, Congrescentrum Den Bosch, 25 juni 2018
INDUSTRIËLE VS BIOLOGISCHE LANDBOUW
Nog regelmatig kom je tegen dat in de media de industriële landbouw en veeteelt wordt goedgepraat of zelfs verdedigd, ook door politiekers. Terwijl iedereen kan zien wat voor gevolgen die manier van monocultuur bedrijven heeft voor ons landschap en voor de natuur : recent onderzoek in Duitsland wees bvb uit dat de insectenpopulatie alarmerend achteruitgaat (75%). Wereldwijd gaat per minuut 23 hectaren vruchtbare landbouwgrond verloren door bodemuitputting. De graaiboeren worden beter van de opbrengsten, terwijl de hele gemeenschap en zelfs volgende generaties opdraaien voor de kosten. Te beginnen met de enorme subsidies, maar de hoogste kosten worden veroorzaakt door al het overbemestingsgif dat op weg is naar het grondwater. Grond- en oppervlaktewater worden ook in deze branche structureel verontreinigd door multiresistente bacteriën en bijna even structureel is de ongestrafte fraude in de agrarische industrie. Ondertussen wordt de productiviteit van de biologische landbouw gelukkig stilaan gelijkwaardig aan die van de andere. De bodemstructuur verbetert, waardoor de opbrengsten toenemen. Bovendien spoelt die biolandbouw tot 50% minder nitraat uit. Het wordt tijd om meer werk te maken van de overgang naar meer biologische productie…
LANDBOUWERS : VEEL TE VEEL KOEIEN EN VARKENS
Vlaanderen moet de CO2-uitstoot tegen 2030 met 35% verminderen, maar hoe doen we dat met miljoenen mest en methaan producerende varkens (6 miljoen) en koeien (2,5 miljoen) ? De landbouw is zo voor een groot deel verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde. In dit land zitten we vooral met een industriële landbouw, die rechtgehouden wordt door subsidies – de boeren krijgen premies per zoogkoe en vleeskalf die ze houden, 99% van het landbouwinkomen van een rundveeteler bestaat uit subsidies. In overeenstemming met het nieuwe Europese Globaal Landbouwbeleid (GLB) moet er daarom dringend gewerkt worden aan schaalverkleining : een kleinere veestapel (-50% !), kleinschaliger en meer gespecialiseerde bio-bedrijven, premies voor het beschermen van grasland… Willen ze nog subsidies , dan zullen onze (industriële) boeren eindelijk duurzamer moeten gaan produceren.
LICHTVERONTREINIGING
Iedereen kent de beelden, gemaakt door NASA-satellieten, van de aarde bij nacht en van de nachtelijke verlichting. Onderzoekers van de London School of Economics en de unief van Chicago brachten die beelden in verband met de economische groei in verschillende delen van de wereld. Er bleek dat een groei van gemiddeld 2,4 % in het bruto binnenlands product (bbp) resulteerde in een toename van 10% in het nachtelijk elektriciteitsverbruik. Naargelang het inkomen van mensen stijgt, gaan ze meer investeren en consumeren én in de avonduren dus ook meer licht gebruiken : met alle gevolgen vandien voor natuur en milieu …
Lit. Henderson, J.Vernon cs. Measuring economic growth from outer space. American Economic Review, 102 (2) : 994-1028. Luis R. Martinez. How much should we trust the dictator’s GDP estimates ? University of Chicago, working paper, May 1 2018, https://ssrn.com/abstract=3093296
BIJ MAÏSVELDEN WONEN SCHAADT DE GEZONDHEID
Je hebt het ook al langer gemerkt. Er wordt massaal maïs geteeld. Volgens het VLAM (Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing) op 220.000 hectaren ofte 330.000 voetbalvelden, het is daarmee het belangrijkste akkerbouwgewas. We kloegen al vroeger aan dat het hier vaak om een alibi gaat voor boeren met een mestoverschot. In Nederland zijn ze daar (weer) een stuk meer om bekommerd dan hier, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is er samen met de Universiteit van Utrecht een onderzoek gestart : bij mensen die dicht bij maïsteelten wonen wordt nl een beduidend hogere sterfte aan luchtwegaandoeningen vastgesteld. Wat de oorzaak betreft wordt er gedacht aan de bemesting en de gebruikte bestrijdingsmiddelen… Het RIVM doet overigens ook onderzoek naar de oogirritaties bij mensen die in de nabijheid van fruitteelt wonen en naar het verband leukemie en afwisselende granen-bieten-aardappelteelt.
P.S. Bekommerd om bestrijdingsmiddelen publiceerde Greenpeace in 2015 het rapport “Pesticides and our health – A growing concern”. Het Pesticides Action Network (PAN) waarschuwt er al meer dan 30 jaar voor. En de Boerenbond ? “Mensen die nabij landbouwpercelen wonen zijn gezonder dan personen die daar ver vandaan wonen”, zegt de woordvoerder. Je moet maar durven.
MATERIAALVERSPILLING
Dat overheden (politiekers, overheidsambtenaren) het niet nauw nemen qua zorgvuldig omgaan met gebouwen, materiaal enz. is al langer geweten. In deze decadente graaitijden is de vraag wie het allemaal betaalde voor hen een voorwerp van arrogante minimalisering. Weer een straf staaltje : een Franse vlogger die naar verlaten plekjes zoekt vond in de buurt van Valenciennes een complete verlaten Eurostar-trein (13 wagons incl. 2 restauratiewagons). Het nog intacte treinstel reed tussen 1994 en 2014 tussen Brussel, Parijs en Londen. In sommige landen gaan treinen 50 jaar mee. Is het niet schandalig dat dit dure materiaal zomaar achtergelaten wordt en dat zelfs niet gedacht wordt aan hergebruik ? Nog maar eens de andere kant uitkijken, politiekers & co ?
NIEUWE OZONLAAGPROBS
Terwijl het gat in de ozonlaag boven de Zuidpool terug dicht lijkt (!) te geraken, herstelt die ozonlaag zich niet boven de meest bevolkte regio’s op aarde, bvb de evenaarszone (60° S-60° N).
Satellieten-onderzoek wees uit dat in de lagere stratosfeer waar de dichtste ozonconcentratie moet zijn, dit niveau juist aan het dalen is. Om het effect op termijn daarvan in te schatten wordt verwezen naar vulkaanuitbarstingen in Siberië zowat 252 miljoen jaar geleden die de ozonlaag deels vernietigden : dat leidde tot de massale Perm-Trias-extinctie (95% van alle in zee levende soorten, 70% van de gewervelde landdieren, 1/3 van alle insectensoorten). Een dunner wordende ozonlaag zorgt er vermoedelijk voor dat bomen onvruchtbaar worden door de toename van de UV-straling en dat de bossen verdwijnen. Dat veroorzaakt dan een domino-effect in de voedselketen…
Lit. William T.Ball cs. Evidence for a continuous decline in lower stratospheric ozone offsetting ozone layer recovery. Atmospheric Chemistry and Physics, 18, 1379-1394, https://doi.org/10.5194/acp-18-1379-2018, 2018 (6 Febr 2018)
Jeffrey P. Benca cs. UV-B-induced forest sterility : Implications of ozone shield failure in Earth’s largest extinction. Science Advances 7 Febr 2018 : Vol.4 n°2, e1700618. DOI : 10.1126/sciadv.1700618
EU : WEG MET PLASTIC PRODUCTEN
De Europese Commissie presenteerde eind mei plannen om het gebruik van kunststofproducten te beperken. Wattenstaafjes, snoepwikkels en bestek van plastic worden verboden. Dat geldt ook voor andere producten van plastic als daar een alternatief voor is en het ook nog betaalbaar blijft. Verder moeten de EU-landen binnen 7 jaar een statiegeldsysteem voor plasticflessen hebben ingevoerd. In 2025 moet al 90% van alle plastic drankflessen worden ingezameld. De EU wil zo voorkomen dat plastic in het milieu of in de plasticsoep in de oceanen terechtkomt.
PLASTIC : PLASTIC ZAK GEVONDEN OP 10.898 METER DIEPTE IN ZEE…
De Japan Agency for Marine-Earth Science and Technology (JAMSTEC, in het Japans : Kokuritsu-Kenkyu-Kaihatsu-Hojin Kaiyo Kenkyu Kaihatsu Kiko) doet al 30 jaar aan onderzoek naar deep-sea plastic debris, o.m. met onbemande diepzee-robots. De wetenschappers brengen in kaart hoeveel plastic er op de zeebodem ligt. Op duizenden meter diepte wemelt het van de tasjes, visnetten en flesjes. Onlangs detecteerden ze een plastic boodschappentasje op 10.898 meter in de Marianentrog : het diepste stukje plastic ooit gezien. Op basis van foto’s en video’s gemaakt tussen 1983 en 2015 (de zgn. Deep-sea Debris Database) schatten de Japanners dat er in het noordwesten van de Stille Oceaan, waar de Marianentrog zich bevindt, tot 335 stukken plastic per vierkante kilometer rondzwerven. Mariene biologen van het Helmholtz Centrum voor Polair en Marien Onderzoek in Bremerhaven vinden dat nog stevig onderschat. Tussen 2004 en 2014 deden zij jaarlijks onderzoek ten oosten van Groenland. Op 2500 meter diepte troffen ze tot 4000 stukjes plastic per vierkante kilometer… Sinds 2004 blijkt de toename gewoon enorm. De helft van het huihoudelijk plastic drijft niet eens. En de drijvende plastics zinken als ze begroeid geraken met wier of zeepokken. Op de bodem verweert het allemaal minder doordat er nauwelijks licht is. Het schuurt wel over de bodem en zorgt dus evengoed en eeuwenlang (!) voor microplastics als de plastics hoger in het water dat door afbrokkeling veroorzaken. En zoals geweten komen microplastics finaal in de voedselketen terecht… (De Standaard, 15 mei 2018)
Lit. Sanae Chiba cs. Human footprint in the abyss : 30 year records of deep-sea plastic debris. Marine Policy, online 6 April 2018, https://doi.org/10.1016/j.marpol.2018.03.22
Zie ook Mei Plasticvrij in de rubriek Actualiteit van deze Nieuwsbrief.
PLASTIC : BALLONNEN
Bij minstens één op de vijftig dood gevonden stormvogels aan onze kust zitten ballonresten in de maag. Via beken en rivieren komen die in zee terecht en dikken ze daar de beruchte plasticsoep aan. Debet hieraan zijn de zgn ballonoplatingen. De plasticresten raken overal verspreid want de ballonnen vliegen honderden kilometers ver. Biologisch afbreekbare ballonnen zijn geen alternatief : die blijven ook jaren in het milieu rondslingeren. Er zou een algemeen verbod moeten komen maar Vlaams Milieuminister Schauvliege heeft er (weer) geen oren naar. In Oostende is schepen van Leefmilieu Tom Germonpré, een oud-lid van Natuur 2000, hij wil ballonoplatingen zo veel mogelijk ontraden (ze moeten aangevraagd worden omwille van de luchthaven). “Eigenlijk zou het overal verder moeten gaan : inschrijven in het politiereglement en boetes uitschrijven”, zei Jan Rodts van Vogelbescherming Vlaanderen.
HOTELPLASTIC
In de hotelsector vinden ze eindelijk ook dat de plasticverspilling moet stoppen. Het initiatief gaat hier uit van de Edition Hotels en de Mariott-keten (met o.m. W Hotels, St.Régis, Ritz-Carlton). Geen plasticflessen of -flesjes, plastic rietjes en roerstaafjes meer, bamboe tandenborstels, recycleerbare initiatieven voor de deksels van koffiebekers en voedselcontainers, in de toekomst ook geen plastic sleutelkaarten meer…
MICROPLASTICS (PLASTIC STUKJES KLEINER DAN EEN HALVE CENTIMETER)
Een studie van het VLIZ (Vlaams Instituut voor de Zee), de universiteit van Gent en de universiteit van Wageningen voorspelt dat een kubieke meter oceaanwater tegen 2100 10 à 50 drijvende deeltjes microplastic zal bevatten : dat is 50 keer meer dan vandaag. Zeebodems bij de kust, stranden en zee-engtes dreigen al vroeger schadelijke concentraties te moeten verduren : tegen 2040 zouden die al in het rood gaan. Deze studie verzamelde voor het eerst cijfers van de globale belasting van de wereldzeeën met microplastics : zoals geweten ontstaan die door verbrokkeling van grotere stukken plastic afval ofwel komen ze uit verzorgingsproducten of synthetische kledij. De voorspelling is gebaseerd op een aanname dat er tegen 2100 tot meer dan 13.500 miljoen (!) ton kunststof geproduceerd wordt, nu is dat 366 miljoen ton.
Lit. Everaert, G. cs. Risk assessment of microplastics in the ocean : modelling approach and first conclusions. Environmental Pollution, July 19, 2018; https : //doi.org/10.1016/j.envpol.2018.07.069
MICROPLASTICS IN DRINKWATER
Al makkelijk 50 jaar wordt er gewaarschuwd voor contaminatie van voedsel door migrerende monomeren uit plastic-verpakkingen. Dat leidde o.m. tot de EU-Verordening 10/2011. Iets soortgelijks blijkt zich ook voor te doen in plasticflesen. Onderzoek aan de State University of New York (SUNY) te Fredonia, USA wees uit dat het water in de plasticflessen van watermerken zoals Evian, Gerolsteiner, San Pellegrino enz. vervuild blijkt door miniscule plastic deeltjes : vooral polypropyleen, nylon en ployethyleentereftalaat (PET) – gemiddeld 325 partikels per liter. Gedacht wordt dat ze van de flesdop komen en dat ze in het water geraken bij het bottelen. Uit het onderzoek bleek overigens evengoed dat ook in glazen flessen en kraanwater van deze microplastics kunnen zitten. Over het effect op de gezondheid bestaat nog veel onzekerheid, hoe kleiner de deeltjes hoe gevaarlijker : deeltjes kleiner dan 1 micrometer kunnen door een celmembraan dringen en in onze weefsels terecht komen, het immuunsysteem verstoren, kanker veroorzaken enz.
Lit. Sherri A. Mason cs. Synthetic Polymer Contamination in Bottled Water. Gepubliceerd door Orb Media op 14 maart 2018. Zie www.orbmedia.org/stories/plus-plastic en www.orbmedia.org/stories/invisibles_final_report/multimedia
SCHEEPVAART MOET DRINGEND KLIMAATVRIENDELIJKER
De Internationale Maritieme Organisatie (IMO), de maritieme tak van de VN, verwacht dat de CO2-uitstoot van de scheepvaart tegen 2050 met 50 à 250 % stijgt, dat betekent 17% van de globale CO2-emissie. Die toename heeft te maken met een verwachte aanhoudende toename van het goederenvervoer ter zee en de meeste schepen varen nog steeds op zeer zware en vervuilende stookolie. Om de bijdrage van de scheepvaart in de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 °C (cfr. de Klimaatconferentie van Parijs) zal het nodig zijn om de huidige duurzame technologieën maximaal te ontplooien. D.w.z. werk maken van alternatieve brandstoffen (waterstof, ammoniak en elektriciteit) : maar die energiebronnen worden momenteel nog niet duurzaam geproduceerd, biobrandstoffen en vloeibaar aardgas kunnen als overgangsbrandstoffen gebruikt worden. De energie-efficiëntie van schepen moet gevoelig verbeteren (o.m. door ze groter te maken), wat evengoed geldt voor het scheepvaartverkeer : 5% van de CO2-uitstoot gebeurt in de havens. Die CO2-emissie kan overigens ook gedrukt worden door trager te varen, dat kennen de rederijen al van de economische crisis van 2008. Het is duidelijk dat een gevoelige reductie van de uitstoot van de scheepvaart alleen mogelijk is wanneer de overheid tussenkomt : door een CO2-taks in te voeren en door snelheidsbeperkingen, door het onderzoek te steunen naar een goedkopere groene productie van alternatieve brandstoffen, door goedkopere haventarieven voor groene schepen en faciliteiten voor het tanken van die alternatieve brandstoffen …
SIGARETTENPEUKEN NOG MEER SCHADELIJK VOOR OCEANEN DAN PLASTIC RIETJES
Zowat overal gaan er milieubezorgde stemmen op om m.b.t. de oceanenvervuiling niet alleen te focussen op de microplastics maar ook op sigarettenpeuken. Er is berekend dat elk jaar zo’n 72 miljard (!) peuken in de natuur terecht komen, een groot deel daarvan in de zeeën en oceanen, waar ze evengoed door zeedieren kunnen opgegeten worden. In de VSA is dit bijna 1/3 van al het opgehaalde afval. De verwerking daarvan is niet geregeld, een onbekend aantal komt terecht in het water. Vooral de filters van celluloseacetaat vervuilend, de tabaksbedrijven zweren daarbij hoewel het niet bewezen is dat die filters een voordeel opleveren voor de gezondheid) : ze hebben meer dan 10 jaar nodig om af te breken
James Rainey, NBC News, Aug .27, 2018 : Plastic straw ban ? Cigarette butts are the single greatest source of ocean trash.
VERKEER : SCHONERE VRACHTWAGENS NODIG
De uitstoot van CO2 door vervoer blijft in Europa maar stijgen. Dat komt voor een groot deel door het toenemend vrachtvervoer. De Europese Commissie wil de uitstoot door vrachtwagens daarom met 15% omlaag tijdens de komende 7 jaar en met 30% tegen 2030. Door bvb de cabines en de laaadruimten beter te stroomlijnen, door zuinigere motors en door elektrische wagens in te zetten. Al bij al niet zo ambitieus, in feite zijn verdergaande stappen nodig om de doelen van het klimaatakkoord te halen…
DE VLEESVLOEK
Al meer dan tien jaar is duidelijk dat vlees eten slecht is voor het milieu, het klimaat, de mensheid. Ook andere dierlijke producten. Veganisme boomt. In Science publiceerde Joseph Poore (Oxford University) een studie over de te verminderen mondiale impact van de landbouw. Weinig heeft volgens hem wereldwijd zo’n schadelijke impact als de veehouderij. Stoppen met vlees eten zet meer zoden aan de dijk dan minder vliegen of zuiniger rijden.
Landbouwkundigen willen dat nuanceren. Ze vinden het duurzamer als we nog een beetje vlees eten. Een recente publicatie in Global Change Biology toonde aan dat een volledig plantaardig dieet 1/4 meer landoppervlak vraagt dan een dieet met 10-20 gram dierlijk eiwit .
Overigens berekende de FAO (de voedsel- en landbouworganisatie van de VN) dat het aandeel van de veesector in de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen 18% is : vergelijkbaar met de transportsector. Kijk je naar de oorzaken van de belangrijkste milieuproblemen dan verschijnt de veehouderij steeds in de top-2 of top-3 : de erosie van de grote graslanden, de vervuiling van het water, het verlies aan biodiversiteit enz. Niet alleen overzee maar ook in Europa. Overheidsmaatregelen hebben de veeteelt al een beetje minder vervuilend gemaakt maar niet genoeg. En de vooruitzichten voor de toekomst zijn slecht : de groeiende wereldbevolking…
Lit. J.Poore cs. Reducing food’s environmental impacts through producers and consumers. Sciende 01 June 2018 : vol.360, issue 6392, pp.987-992. DOI :10.1126/science.aaq0216
Hannah H.E. van Zanten cs. Defining a land boundary for sustainable livestock consumption. Global Change Biology 22 May 2018, https://doi.org/10.1111/gcb.14321
Livestock’s Lon,g Shadow. FAO, Rome, 2006.
WEG MET GOEDKOOP VOEDSEL
We gooien niet alleen te veel eten weg (20% in Europa : 143 miljard euro per jaar), we offeren ook onze gezondheid, onze shape en het milieu op aan goedkoop supermarkteten. We moeten dringend zorgen dat we daar van af komen. Dat zegt Olivier De Schutter, vm. VN-rapporteur over voedsel, in de Volkskrant van 16 juni 2018, daarna ook in De Morgen. Ons voedsel is ongezond, komt van te ver en vernietigt het milieu. Liefst 30% van de schadelijke emissies wordt veroorzaakt door de landbouw en de voedselindustrie. Onze bodems brengen alleen nog iets op als we giftige chemicaliën gebruiken, landbouwgewassen worden in bulk geproduceerd en verwerkt tot onvoedzame en ongezonde producten voor de schappen in de supermarkten. Politici zijn marionetten geworden van de grote landbouw- en voedingsbedrijven. Ze zijn blind voor de maatschappelijke kosten van hun niet-handelen : de werkelijke kosten van klimaatverandering, gezondheidszorg, arbeidsongeschiktheid. Die rekening betalen we via de belastingen… Het is echt nodig om de voedselsystemen te benaderen vanuit welzijn i.p.v. productie. Dat betekent een andere plattelandsontwikkeling en vooral dat we terug meer moeten willen betalen voor gezonder eten. En het impliceert een ander sociaal beleid : arme mensen mogen niet langer het slachtoffer worden van een destructief voedselsysteem. Hoewel gezond eten niet echt duur hoeft te zijn. Je moet er niet voor naar de te dure biowinkels. Wel meer lokaal geproduceerde en seizoensgebonden groente en fruit eten, minder vlees en zelf koken i.p.v. kant- en klaarproducten te gaan halen. De overheid kan hiertoe financiële prikkels geven zoals het belasten van ongezond voedsel en het subsidiëren van duurzame landbouwproductie…
WERELDWATERDAG 22 MAART 2018
Superveel mensen zal dit hier te lande niet veel zeggen (hoewel de waterfactuur op relatief korte tijd 4 x zo duur werd), maar ook bij ons stevenen we af op watertekort, zij het dat de toestand nu nog niet zo erg is als te Kaapstad bvb waar mogelijk een Dag Zero dreigt tegen 2019 (de laatste 20 jaar steeg de bevolking daar met 79%, de water storage maar met 15%). In elk geval verbruikt iedereen hier gemiddeld 100 liter water per dag aan douche, toilet, was enz. terwijl zijn levenswijze hem zonder dat ie dat goed weet even dagelijks linkt aan 7000 “externe” liters : 1 pint bier tappen vergt bvb 75 liter water, 1 liter melk 1000 liter water en 1 steak 4000 liter water …
ZEE WORDT ZUUR
Ongeveer de helft van alle CO2 ofte koolzuurgas dat de mensheid de lucht instuurt door verbranding van fossiele brandstoffen komt in de oceanen terecht. Als die CO2-deeltjes zich vermengen met zeewater verzuurt de zee. Voor de industriële revolutie was de zuurtegraad van de oceanen (pH!) 8,179. In de jaren 1990 daalde die al tot 8,104 en vandaag zitten we aan 8,069 : een verzuring van liefst 28,8 %. tegenover de 18de eeuw. De prognoses voor 2050 : 7,949 en 69 % ! Men noemt dit “the evil twin of global warming” en uiteraard wordt dit via ontkalking zeer schadelijk voor koraalriffen e.a. levende organismen in zee en natuurlijk ook voor de voedselketens gelinkt aan de zee.
ZEEWATERVERVUILING EN SURFERS
Surfers slikken tien keer zo veel zeewater als zeezwemmers. Ze krijgen zo ook meer te maken met de kustwatervervuiling : door riolen, door mest die van de akkers afspoelt, enz. Bij een onderzoek door de Medical School van de unief van Exeter op surfers van de actiegroep “Surfers against Sewage” werd in hun darmen dan ook veel meer exemplaren van de darmbacterie Escherichia coli gevonden als in die van niet-surfers. Die bacteriën bleken ook vaak resistent tegen antibiotica en ze bevatten plasmiden : stukjes DNA met genen voor resistentie, die gemakkelijk uitgewisseld kunnen worden met allerlei andere bacteriën uit de natuur. Dat is even onrustwekkend als de watervervuiling of nog erger : als bacteriënresistentie (tot nu gekend van de ziekenhuizen) zich ook gaat verspreiden in de natuur kunnen mensen opnieuw sterven van een onnozel wondje en worden zelfs routineoperaties een gokspel met de dood. Het tijdschrift Environment International schat dat watersporters rond de Britse kusten zo’n 2,5 miljoen keer per jaar resistente E.coli slikken. We moeten meer gaan beseffen dat zeewater een verspreidingsweg voor resistentie is en tegen die verspreiding moet echt meer gedaan worden – ook in ons land…
Lit. Anne F.C. Leonard cs. Exposure to and colonisation by antibiotic-resistant E.coli in U.K. coastal waters users : Environmental surveillance, exposure assessment and epidemiological study (Beach Bum Survey). Online 14 January 2018 : https://doi.org/10.1016/j.envint.2017.11.003