Natuur

Keywords :  Archeopteryx, Asfaltnatuur, Eileg, Fotografie, IJsbeer, Kievit, Naaldbomen,Tuinvogels, Varaan, Whale Watching, Wolf, Zilverreiger.

 

ARCHEOPTERYX 11

Voor de elfde keer is er een fossiel van de Archeopteryx ontdekt, het oudst bekende vogelgeslacht. Het gebeurde door researchers van de Ludwig Maximilians Universität, München,  in de vallei van de Altmühl (Beieren) waar de vorige exemplaren ook vandaan kwamen. De A. leefde zo’n 150 miljoen jaar geleden, aan het einde van het geologische Jura-tijdperk.  Het huidige fossiel is afgaand op de vindplaats iets ouder dan de vorige. Specifieke kenmerken : 9 halswervels, 14 borstwervels. Het Haarlemse Teylermuseum bewaart een soortgelijk fossiel, maar dat blijkt een nog niet eerder beschreven dino met vogelachtige trekjes, Ostromia.

Lit. Oliver Rauhut cs (2018). The oldest Archaeopteryx (Theropoda : Avialiae) : a new specimen from the Kimmeridgian Tithonian boundary of Schamhaupten, Bavaria. Peer J 6 : e4191 https://doi.org/10.7717/peerj.4191

 

ASFALTNATUUR

Er is al meer aandacht voor gevraagd : in de middenbermen van autosnelwegen is er op plantengebied wat aan de hand ! De bodem in die dorre stroken tussen de rijbanen bevat nl. veel pekelzout van de gladheidsbestrijding. Daardoor gedijen er planten die eigenlijk thuishoren in zilte kustmilieus : vooral zoutminnende soorten en vaak uit zuidelijker landen. Voorbeeld : Deens lepelblad (geeft een witte waas, vroeg in april). Tussen het “nieuwe” groen zitten ook exoten, zoals de Hemelboom die graag op droge, stenige plaatsen tussen de vangrails groeit : wanneer die middenberm niet gemaaid wordt kunnen dat flinke bomen worden.

 

EILEG : RECORDVROEGE MEZEN

Maart was warm, de nestbouw en de eileg van de mezen kwam in 2018 vroeg op gang. Te Dendermonde werd een eerste eileg al op 3 maart gemeld… De gemiddelde eerste eilegdatum van de eerste legsels van de pimpelmees was 11 april. Ook de gemiddelde eerste eilegdatum van de eerste zwarte meeslegsels  was met 16 april erg vroeg. en hetzelfde gold voor andere vroege soorten : voor de koolmees 17 april.  Andere data : boomklever 6 april,  bonte vliegenvanger 9 april. De gekraagde roodstaart, de spreeuw en de holenduif waren gemiddeld laat.

 

NATUURFOTOGRAFIE : WILDLIFE PHOTOGRAPHER OF THE YEAR 2018

Dit is de belangrijkste internationale natuurfotografiewedstrijd, uitgeschreven door het Londense Natural History Museum : ca 45.000 inzendingen uit 95 landen… Winnaar voor 2018 werd in oktober de Nederlander Marcel van Oosten (51), met The golden couple. Tegen de achtergrond van een schitterend groenbruin oerbos staren twee stompneusapen naar een onzichtbaar schouwspel dat zich rechts afspeelt. Het mannetje zit zo gedraaid dat we zijn kenmerkende lange staart, de indrukwekkende vacht en het opvallende gezicht goed zien. Er zijn nog slechts 4.000 (?) stompneusapen of goudapen in de wereld, ze leven in groepen in de steile en koude bergwouden  van West- en  Zuidwest-China, (deels in hetzelfde leefgebied als de reuzenpanda) : hoog in de bomen, tot hoogtes van 4000 meter.

P.S.  Een selectie van 100 foto’s van de wedstrijd van vorig jaar is nog tot 4 november te zien in het Zwin.

 

OVER DE IJSBEER

Er is nogal wat alarmisme over de ijsbeer, maart dat blijkt voorlopig overdreven; de toekomst blijft wel onzeker. In de jaren 1960 deed vnl. trofeejacht een aantal populaties effectief fors krimpen. Maar na een jachtverbod in 1973 begonnen die weer te groeien. De eerste complete telling van alle ijsberen in 1993 schatte het totale aantal op 25.000. En volgens de laatste tellingen  (aerial survey, capture-recapture) zouden het er nog altijd 25.000 zijn, verdeeld over een 20-tal groepen, waarvan de helft in Noord-Canada leeft.

 

HET GAAT SLECHT MET DE KIEVIT

In de rubriek Boeken van deze Nieuwsbrief kondigen we het boek De Kievit van ouwe aisiker Sake Roodbergen aan.  In Nederland werd in 2015 het aaisykjen gestopt : sinds 1995 was het aantal broedende kieviten daar gehalveerd tot zo’n 200.000 paar. En nog altijd dalen de aantallen jaarlijks met 5%, het eierzoeken heeft daar dus eigenlijk weinig mee te maken. Bij ons is de toestand nog een stuk triester. De kievit is hier met uitsterven bedreigd. In 2003 telde men een 20.000 kieviten, sindsdien is die populatie met 20% gedaald, de kievit staat  nu op de Vlaamse Rode Lijst. Nochtans was er tegen 2000 een stijging, doordat veel kieviten  weilanden inruilden voor akkerland, in vochtig akkerland is het goed broeden. Maar daar staken onze geldbeluste industriële boeren dan weer een stokje voor  : het grootste deel van de kievitsnesten komt in zware landbouwmachines terecht. Ook tweede broedpogingen mislukken, de overlevingskansen  van de kuikens zijn minimaal…

 

WEG MET DE NAALDBOMEN, VOOR MEER GRONDWATER ??

In de Oostenrijkse tijd, einde de jaren 1700, werd er in de Kempen massaal grove den aangeplant. Wie zijn heidegrond onbenut liet moest belasting betalen. Ook van ca 1850 af werden er dennen geplant om zandverstuivingen tegen te gaan en om mijnhout te leveren en brandhout voor de steenbakkerijen. Nu moeten ze weg, vindt Jan Staes, post-doc navorser op het departement Biologie van de UA.  Het water infiltreert er te weinig in de bodem door de naalden, terwijl de zandgrond waar de dennen  op staan ideaal is om neerslag op te vangen en honderden jaren vast te houden. De Vlaamse leidingwaterreserves bevinden zich dan ook grotendeels in de Kempense bodem, ongeveer de helft van het Vlaams leidingwater is opgepompt grondwater.  Maar tegelijk heeft de Vlaamse bodem vandaag slechts 1500 m³ per persoon per jaar beschikbaar, de op twee na laagste waarde van de OESO.  Het grondwater dient dus aangevuld. Daarom wil men als proef alvast 8,5 ha Kempens dennenbos omvormen tot loofbos en vooral heidelandschap. Staes krijgt steun van Natuurpunt, maar hij krijgt ook de wind van voor vanwege de gespecialiseerde vereniging Bos+ (www.bosplus.be) die het plan ondoordacht vindt  en getuigend van een eenzijdige visie op een multifunctioneel gegeven als het bos. Ook prof.ir. Patrick Willems, hydroloog van de KUL heeft er zijn twijfels bij :  dit zou een druppel op een hete plaat betekenen zegt ie. Volgens hem moeten vooral asfalt en beton omgezet worden in groen en moeten bekkens voorzien worden waar regenwater in kan stromen, om langzaamaan de bodem in te sijpelen…

 

TUINVOGELTELLING 2018

In Nederland werd deze telling (27-28/1) voor de 15de keer gehouden, meer dan 50.000 mensen deden mee. De toplist : opnieuw de huismus als meestgetelde, daarna de koolmees, de pimpelmees (gaat een beetje achteruit), de kauw, de merel (beduidend minder : Usutuvirus ?), vink, Turkse tortel, houtduif, ekster, roodborst. (www.tuinvogeltelling.nl)

In Vlaanderen deden 29.000 mensen mee. De volgorde : koolmees, huismus (ging nog meer achteruit in de provincie Antwerpen), kauw, vink, pimpelmees, houtduif, Turkse tortel, merel (in 2017 nog op de tweede plaats), ekster, spreeuw. Gemiddeld werden er 30 soorten geteld per tuin. Opvallend : veel kraaien, eksters, kauwen en minder kleine tuinvogels – de achteruitgang van deze laatste valt toch wel meer te wijten aan gebrek aan broedplaatsen en aan de katten…

 

RAPPER TREEDT OP MET KOMODOVARAAN

Jimmy Kimmel Live !  is één van die vele Amerikaanse shows waarvan je je afvraagt wie daar nog naar kijkt. En Travis Scott één van die vele rappers die niet gehinderd worden door gebrek aan talent. Misschien om dat laatste toch te maskeren had die Scott begin dit jaar een komodovaraan meegebracht naar een optreden in voornoemde Kimmel-show.  Het hele ondermaatse optreden lang zag je het beest  bewegingloos achteraan op het enorme tv-podium liggen. Komodovaranen komen uitsluitend voor op enkele Indonesische eilanden w.o. Komodo. Door het kleine verspreidingsgebied gaat het om een erkend kwetsbare en bedreigde diersoort.  In Amerika wordt er met succes gekweekt door bepaalde dierentuinen, maar het geeft toch te denken dat die rare Afro-Amerikaanse rapper zomaar aan een exemplaar kon geraken om er zijn decadente “stunt” mee uit te halen…

 

HOW TO GO WHALE WATCHING – SUSTAINABLY

Whale watching is in. Al een 15 jaar geleden verscheen de Europese observatiegids voor walvissen en dolfijnen van Mark Carwardine. En in 2012 publiceerde de KNNV-uitgeverij “Walvissen kijken in Europa” door Martijn de Jonge. Het komt er op aan die groeiende “industrie” duurzaam te houden. En dat heeft de IWC, de Internationale Walvisvaartcommissie (Cambridge), ter harte genomen. Met inzet van haar enorme expertise, connecties en informatie publiceerde zij op 30 oktober 2018 een meer dan 100 pagina’s tellend online Whale Watching Handbook, met uitgekozen objectief advies aan would-be whale watchers. Alles vertrekt van (1) een interactieve wereldkaart die je verwijst naar info m.b.t. 25 landen en (2) een species section met de nodige afbeeldingen die identificatie van op zee waargenomen soorten moet mogelijk maken. Daarnaast krijg je nog factsheets en een database met honderden artikels…  Neem zelf een kijkje, klik op https://iwc.int/whalewatching en op https://wwhandbook.iwc.int

 

WOLVEN

Wolven steken al jaren en steeds vaker vanuit Oost-Europa de Duitse grenzen over. Een en ander heeft allicht te maken met de demilitarisering van de grensgebieden, samen met de verbeterde normen voor bosbeheer en strengere jachtregels. Vanuit Polen zouden de eerste wolven reeds rond 2000 de grens met Duitsland zijn overgestoken en de Duitse wolvenpopulatie groeit nu gestaag. In 2017 werden 60 roedels geteld (tegenover 47 in 2016) : dat zijn minstens 400 dieren. In Nedersaksen  zouden er in 2017 al 403 boerderijdieren zijn gedood, de  boeren houden er een “wolvenwake”. De lokale besturen wordt nu aangeraden om naar oplossingen te zoeken zonder de dieren te doden, zoals de plaatsing van elektrische hekken of het toedienen van anticonceptie…  In Denemarken zit er zeker 1 roedel, evengoed tegen de zin van de boeren. En in Noordoost-Nederland worden de wolven ook actiever, daar hadden er midden 2018 al 134 schapen aan moeten geloven…

P.S. Het blijft voorlopig allemaal nog relatief. In Nederland zitten 800.000 schapen. Enquêtes bij schapen- en geitenhouders in Drenthe wezen uit dat daar 0,65 % van de schapen verwond en 0,96 % gedood wordt door honden en vossen : dat loopt in de duizenden.

WOLVEN : ALLE SCHADE VERGOED

Boeren die schade lijden door beschermde dieren als wolven mogen daarvoor door hun overheid volledig worden vergoed bepaalde de Europese Commissie. Dat slaat ook op preventie (bvb schrikdraad), medische kosten aan gebeten schapen, zoekacties naar vermiste dieren enz.

 

ZILVERREIGERS

Rond het jaar 1900 waren de zilverreigers bij ons zo goed als uitgestorven, doordat ze intensief bejaagd werden voor hun veren – erg in trek om dameshoeden te verfraaien. Daarna zou het honderd jaar duren eer ze terug naar de Lage Landen keerden, mogelijk een gevolg van de klimaatverandering. De meeste kans om er vandaag te zien heb je in het Deltagebied. Ten zuiden van de Oosterschelde zijn het vooral kleine zilverreigers, elders zitten er meer grote zilverreigers. De kleine herken je zoals geweten aan de helgele tenen : onder water maakt hij er snelle bewegingen mee om de vissen naar ondiep water te drijven, daar kan ie ze dan vangen.

© 2024 Nieuwsbrief Natuur 2000 | WordPress Theme: Cosimo by CrestaProject.