COLLAPSOLOGIE : PESSIMISME EEN MORELE PLICHT ?
Aan de UGent, meerbepaald in de sector Geesteswetenschappen, geraken rare figuren aan een professoraat. Heeft het te maken met de ideologische oorlogjes die daar al langer woeden, remember de vaudeville rond de laatste rectorbenoeming ? Uitgerekend die rare figuren worden door de VRT graag uitgenodigd voor een optreden in het ook al omstreden Canvas-tv-programma De Afspraak. De ‘filosoof’ Boudry bvb, die in opspraak kwam omdat hij door zijn vrindjes aan de UG-top een jaartoelage van 50.000 € toegewezen kreeg om wat gebakken lucht te serveren ter nagedachtenis van de betreurde Vermeersch. Of Ingnaas Devisch, wel niet direct zo’n vrindje (want zelf kandidaat ?) en ook ‘filosoof’. ..
Maar toch : voor De Standaard van 12 oktober 2019 schreef die Devisch een interessante column die aansluit op de tijdsgeest van onze dagen en die gaat over het misprijzen uit een bepaalde hoek voor onheilsproften, over het klimaat met name. Devisch voert met verwijzing naar de Duitse filosoof Peter Sloterdijk (Was geschah im 20.Jahrhundert ?) aan dat zonder de onheilsprofeten de achteruitgang waarvoor zij waarschuwen zich al lang en met een veel grotere vaart had ingezet.
De onheilsprofeet krijgt ongelijk, omdat hij gelijk heeft. Het onheil voltrekt zich niet, juist dankzij de aankondiging door de onheisprofeet dat het onheil zich zou kunnen voordoen. De Franse filossof Jean-Pierre Dupuy (Pour un catastrophisme éclairé) probeerde die “paradox van de apocalyptiek” te analyseren.
Alleen omdat sommigen ons blijven waarschuwen voor de gevolgen van ons gedrag passen we ons uiteindelijk aan, zodat een ramp alsnog vermeden wordt. Achteraf lijkt het dan allemaal een beetje hysterisch te zijn geweest. Dat is het lot van voorspellingen en waarschijnlijkheidsuitspraken – die alleen al door ze publiek te maken een effect kunnen hebben, waardoor niet gebeurt wat ze voorspellen.
De geschiedenis leert dat de sleutelmomenten van kentering in een mentaliteit er nooit gekomen waren zonder het aangehouden fanatisme van een kleine groep die jarenlang het misprijzen van velen doorstond.
Vandaag zijn er opnieuw redenen om ons grote zorgen te maken.
In 2015 publiceerden Pablo Servigne en Raphaël Stevens een bestseller Comment tout peut s’effondrer, petit manuel de collapsologie à l’usage des générations présentes. Hun stelling is dat onze “industriële” beschaving met zijn gevaarlijke geopolitieke evolutie, zijn galloperende demografie, zijn klimaatopwarming en zijn kelderende biodiversiteit binnenkort op verdwijnen staat : misschien al tegen 2030, mogelijk tegen 2049.
Voor sommigen kan het niet vlug genoeg gaan, bvb voor de radicale milieubeweging DGR ofte Deep Green Resistance (deepgreenresistance.org) : zij zouden een collaps een oplossing vinden, geen probleem.
Uit dat denken volgt een soort van ‘collapsosofie’ : een tendens om er mee te gaan leren leven, een aangepaste leefstijl te gaan huldigen.Komt het al tot uiting in de tv-uitzendingen Walking Dead, Kok Lanta, Man vs Wild, het magazine Yggdrasil, de survivalisme-salons, de bushcraft weekends ?
Hiet is allemaal niet idioot. Het plaatst hoe dan ook een allesbehalve ondenkbare mogelijkheid in het licht en het zet meer mensen aan het denken over de dringendheid…