Record van 1481 vleermuizen in grootste reservaat van Vlaanderen!
Fort Oelegem te Ranst (Antwerpse Voorkempen) is de belangrijkste vleermuizenoverwinteringsplaats in Vlaanderen. Al meer dan 30 jaar worden hier elk jaar de overwinterende vleermuizen geteld. Begin januari 2019 werd een absoluut recordaantal vleermuizen geteld: 1481 dieren van 7 verschillende soorten. Het hoogste aantal dat ooit op één plaats in Vlaanderen is aangetroffen.
De fortengordels rond Antwerpen zijn voor vleermuizen één van de belangrijkste overwinteringsplaatsen van West-Europa. De 35 forten en schansen herbergen elke winter meer dan 6500 vleermuizen. In bergachtige streken vormen grotten de natuurlijke overwinteringsplaatsen van vleermuizen; in de Lage Landen vormen oude bouwwerken een prima alternatief toevluchtsoord. De keten van forten, schansen en honderden bunkers maakt de streek rond Antwerpen erg interessant voor vleermuizen.
Dat mochten de vleermuizentellers van Fort Oelegem te Oelegem-Ranst begin januari ondervinden tijdens hun jaarlijkse telling. Ze telden een aantal van 1481 dieren, goed voor een Vlaams record: o.m. 509 watervleermuizen, 52 baardvleermuizen, 72 baard/Brandt’s vleermuizen, 627 franjestaarten, 169 ingekorven vleermuizen, 26 Myotisvleermuizen, 5 grootoorvleermuizen en 10 gewone dwergvleermuizen (11 dieren konden niet gedetermineerd worden).
FORT OELEGEM: GROOTSTE VLEERMUIZENRESERVAAT VAN VLAANDEREN
Wat Fort Oelegem bijzonder maakt zijn de relatief grote aantallen van bedreigde soorten zoals de franjestaart en de ingekorven vleermuis. In heel Vlaanderen worden er van deze laatste soort in forten en mergelgroeven nog maar een schamele fractie gevonden van wat de populatie honderd jaar geleden moet zijn geweest. De ingekorven vleermuis, die haar naam dankt aan een knik in de buitenrand van het oor, is gebonden aan kleinschalig cultuurlandschap en de zomerkolonies zaten vroeger hoofdzakelijk in boerderijen. Met het geleidelijk verdwijnen van dat landschap kregen ook de ingekorven vleermuizen het moeilijk.
HABITATEISEN
Fort Oelegem wordt sedert 1984 beheerd door de Werkgroep Fort Oelegem van de jongerenvereniging voor natuurstudie en milieubehoud Natuur 2000. Gedurende het overwinteringsseizoen (midden oktober- april) wordt er zorgvuldig op gelet dat op de overwinteringsplaatsen, verspreid over het hele fort, voldaan wordt aan de eisen die de vleermuizen stellen aan hun habitat: volstrekte rust, duisternis, tegen 100% vochtigheid en een grottentemperatuur. Rond Antwerpen bevinden zich in twee fortengordels nog enkele tientallen andere forten en redoutes die samen meer dan 6500 vleermuizen een winterverblijf bieden. Dat zou nog een stuk beter kunnen, als er voor die complete ring een geïntegreerd vleermuisvriendelijk beheer zou worden gerealiseerd naar het voorbeeld van Fort Oelegem: erg nodig, omdat onze vleermuizen vandaag vooral lijden aan een tekort aan geschikte habitats…
In Vlaanderen leven momenteel 17 soorten vleermuizen van de 23 in België voorkomende soorten en daarvan zijn 13 soorten ernstig bedreigd. Het hoge aantal dieren in Oelegem is goed nieuws. Dit is het bewijs dat we met een gericht beheer deze beschermde en bedreigde dieren effectief vooruit kunnen helpen. Dat beheer focust op rust voor de dieren, het vermijden van verlichting in de paringsperiode en op de locaties waar ze jagen en het bewaren van voldoende luchtvochtigheid.
Maar het voortbestaan van hun leefomgeving staat onder druk: hoewel de forten bijna allemaal beschermd zijn als vleermuizenverblijfplaats, is de druk groot om er verenigingslokalen in onder te brengen of om er een museum van te maken. Nochtans is elk fort en elke schans van levensbelang voor de dieren. Neem enkele schakels uit deze keten weg, en de hele populatie dreigt te verdwijnen. De herbestemming van een fort hoeft niet per se in conflict te zijn met de aanwezigheid van de vleermuizen. Wel zijn goede afspraken nodig.
De Werkgroep Fort Oelegem van de jongerenvereniging voor natuurstudie en milieubehoud Natuur 2000 beheert het Fort van Oelegem sinds 1984 als vleermuizenreservaat. Het monitoren van overwinteringsplaatsen van vleermuizen past binnen de Europese vraag aan de lidstaten om vleermuizen te beschermen en hun populaties op te volgen.
OPENDEURDAG
Buiten het vleermuizenoverwinteringsseizoen stelt Natuur 2000 vzw/Werkgroep Fort Oelegem het monument en het bijbehorend natuurgebied van Fort Oelegem elk jaar van april tot september op een aantal momenten open voor geïnteresseerde bezoekers. De vereniging organiseert er in die periode ook een aantal vleermuizen-infoavonden. Het bezoekseizoen 2019 start op zondag 28 april met een opendeurdag. Meer informatie daarover vindt men op de website www.fortoelegem.be en www.facebook.com/fortoelegem.
NIET VOOR PUBLICATIE
BEELDMATERIAAL: hier downloaden
Graag naamsvermelding van fotografen:
– Voor de vleermuizenfoto’s: Fons Bongers (beide foto’s zijn getrokken in het fort van Oelegem, en tonen ingekorven vleermuizen in winterslaap)
– Voor de foto van het fort: Diederik Willems (foto toont hoofdingang en deel van de fortgracht van fort van Oelegem)