WILDE NATUUR : VANDAAG EEN ILLUSIE, OF AL LANGER ?
Aldo Leopold (1887-1948) was prof aan de unief van Wisconsin en hij wordt alvast in de VS beschouwd als de “wakkermaker” van het ecologisch bewustzijn . Hij ontwikkelde een brede visie op de rol van de mens in de natuur, op een relatie van verantwoordelijkheidsbesef van de mens t.a.v. het land dat hij bewoont (de zgn. land ethic).
Leopold zette zich ook in voor de bescherming van ‘wildernisgebieden’. In 1935 reisde hij 3 maanden door Nazi-Duitsland om er de bosbouw en het natuurbeheer te bestuderen, wereldwijd redelijk befaamd in een land dat dat toen stukken groter was dan vandaag, het reikte in Oost-Pruisen tot Litouwen. En toch schreef de prof : “To an American conservationist, one of the most insistent impressions received from travel in Germany is the lack of wilderness in the German landscape“. Leopold vergeleek met de situatie in zijn VSA, maar in welke mate had hij daarmee gelijk ?
Volgens Erle Ellis, prof geografie in Maryland en auteur van The Anthropcene (2018), zijn praktisch alle gebieden die we nu zien als ongerepte natuur dat helemaal niet : alles werd gecultiveerd door de mens, die al 12.000 jaar zijn stempel drukt op bijna de hele aarde. Wilde natuur, vrij van menselijke invloed, is er sindsdien nauwelijks meer. Het heeft dan ook geen zin om ons in te zetten voor het behoud van habitats omdat ze zgn. onaangetast zouden zijn.
Ellis weet dat allemaal dankzij de vooruitgang die archeologie en paleontologie de laatste tijd kennen. Veel van zijn weet haalde hij bij dr. Kees Klein Goldewijk, hoofddocent landgebruik, Copernicus Institute of Sustainable Development van de Universiteit Utrecht, met zijn computermodel HYDE ( = History Database of the Global Environment : www.pbl.nl/hyde) ) dat landgebruik door de eeuwen heen in kaart brengt. Nog voor dat landgebruik veranderde met de opkomst van de landbouw beïnvloedden de rondzwervende zgn. jagers-verzamelaars hun omgeving al drastisch. HYDE 3.2 toont aan dat zelfs 10.000 jaar geleden nog maar 1/4 van alle land wilde natuur was !
Er waren toen tussen de 2 en 10 miljoen mensen op aarde, meest nomadische volken die makkelijk gebieden van duizenden vierkante kilometers per jaar bestreken. Vanuit wisselende nederzettingen beheerden ze de wijde omgeving met o.m. vuur. Dat gaf verschillende vegetaties : hedendaagse boomsoorten in de Amazone blijken bvb duizenden jaren geleden aangeplant als bron van voedsel, medicijnen of grondstoffen.
Vanaf zo’n 10.000 jaar geleden komt daar dan de landbouw bij, met diverse culturele landschapsmozaïeken, die duizenden jaren blijven.
Met het begin van voornoemd Antropoceen is dat alles recent wel bijzonder onder de aandacht geraakt : de periode na WO2 waarin de bevolking, de economie, het gebruik van grondstoffen sterk groeiden : een gebeurtenis die nog steeds gaande is. We zijn als mensen de grootste landgebruikers geworden terwijl we ook meer natuur willen beschermen.
Vanuit de bevindingen van Ellis vraagt dat wel ernstig nadenken over de voorgaanden. Mens en natuur zijn steeds meer van elkaar gescheiden geraakt. De mens zal terug moeten leren samenleven met o.m. andere soorten levende wezens …
P.S. Een nogal merkwaardige gevolgtrekking die Ellis maakt : geef het beheer van het land terug aan de volkeren die het honderden, duizenden jaren hebben beheerd : bvb het Amerikaanse Yosemite National Park aan de Miwuk Indianen die er anderhalve eeuw geleden grotendeels uit verdreven werden. Het park veranderde daarop omdat het niet meer gecontroleerd in brand werd gestoken. Een grove vergissing, maar wel 150 jaar geleden. Als je Yosemite nu teruggeeft aan de Miwuk zullen die allicht zeggen : laten we casino’s bouwen ?
Lit. Erle C. Ellis cs. People have shaped most of terrestrial nature for at least 12.000 years. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (PNAS), April 27, 2021 : 118 (17) e 2023483118
https://doi.org/10.1073/pnas.2023483118
NRC 2/10/2021