1962 – 2022
ZESTIG JAAR GELEDEN VERSCHEEN “SILENT SPRING” …
The sedge is withered from the lake,
And no birds sing
(John Keats)
A FABLE FOR TOMORROW
There was once a town in the heart of America where all life seemed to live in harmony with its surroundings.The town lay in the midst of a checkerboard of prosperous farms, with fields of grain and hillsides of orchards where, in spring, white clouds of bloom drifted above the green fields. In autumn, oak and maple and birch set up a blaze of colour that flamed and flickered across a backdrop of pines. Then foxes barked in the hills and deer silently crossed the fields, half hidden in the mists of the autumn mornings.
But then a strange blight crept over the area and everything began to change. Some evil spell had settled on the community : everywhere was a shadow of death. There was a strange stillness. The birds, for example – where had they gone ?
In the gutters under the eaves and between the shingles of the roofs, a white granular powder still showed a few patches; some weeks before it had fallen like snow upon the roofs and the lawns, the fields and streams…
This town does not actually exist, but it might easily have a thousand counterparts in America or elsewhere in the world. A grim spectre has crept upon us almost unnoticed, and this imagined tragedy may easily become a stark reality we all shall know.
What has already silenced the voices of spring in countless towns in America ? This book is an attempt to explain.
In de eerste jaren 1940 was het Zwitserse chemieconcern Geigy (nu Ciba-Geigy) begonnen met massaal het insectendodende middel dichloor-diphenyl-thrichloorethaan ofte DDT te produceren, om de Zwitserse landbouw te beschermen tegen de Coloradokever. Tijdens en na WO2 werd DDT ook op grote schaal gebruikt om tropische landen malariavrij te krijgen. Maar er kwamen ook meteen kritische rapporten over kwalijke neveneffecten. Die vielen o.m. een zoöloge op, die teksten schreef voor de U.S. Fish and Wildlife Service.
Deze biologe, Rachel Carson, wist zich te vestigen als zelfstandig auteur van goedverkopende populair-wetenschappelijke boeken over kust en zee en begon vanaf 1958 gegevens te verzamelen over die gevolgen van DDT-besproeiingen. Er was in Amerika al wat gebeurd in dat verband : bvb in 1956 de besproeiing van Michigan, Pennsylvania, New Jersey en New York tegen de rupsen van de nachtvinder Lymantria dispar ofte North American gypsy moth, in 1959 The Great Thanksgiving Cranberry Scandal m.b.t. veenbesvelden die bespoten werden met het herbicide aminotriazol, in 1960 het slaapmiddel Thalidomide (Softenon) dat afwijkingen veroorzaakte bij borelingen. De wetgeving op het gebruik van pesticiden vertoonde duidelijk grote gaten en overheid, industrie en wetenschap schoten schromelijk te kort inzake voorzorgsmaatregelen.
Over de duistere relaties tussen de agro-industrie en een onverantwoordelijke overheid publiceerde Carson (1907-1964) op 27 september 1962 dan Silent Spring. Een boek vol emoties, gesteund op wetenschappelijk onderzoek en oprechte verontwaardiging. President Kennedy verwees er naar en op minder dan twee jaar tijd waren er een miljoen exemplaren van verkocht.
Het boek telt 17 hoofdstukken. Carson beschrijft de werking van DDT en andere pesticiden, de wetgeving of het ontbreken ervan, de invloed op dieren en planten, de gevaren voor de menselijke gezondheid (kanker, genetische afwijkingen) en het cumulatief karakter van de pesticiden in de voedselketen. Op het einde doet ze ook suggesties hoe de schadelijke insecten en kruiden met natuurlijke middelen kunnen worden bestreden. Elk van de thema’s wordt met concrete gevallen geïllustreerd. Zo ontstaat het beeld dat een geheel van problemen een samenhang vertoont. Het milieu als fundament van onze voedselvoorziening, maar ook als habitat voor mensen, dieren en planten staat blootgesteld aan een catastrofe van ongeziene omvang.
Het verschijnen van het boek veroorzaakte een storm. Vooral de overtrokken reactie van de industrie, Monsanto voorop, viel op. Carson verzette zich niet tegen technische hulpmiddelen op zich maar wel tegen het onoordeelkundig gebruik ervan. Toch ontkende de industrie het probleem en probeerde ze gewoon de onrust weg te wuiven die het onderwerp van het boek was en die de burger terecht bezorgd maakte. De politiek had het deze keer wel door, toch zeker het President’s Advisory Committee (PSAC) dat Carson volgde in haar oproep tot een betere regulering van het pesticidengebruik. Ook de tv deed zijn duit in het zakje. Een CBS-uitzending met Carson in 1963 kreeg 15 miljoen kijkers. Onder druk van de milieubeweging zou in 1970 het Environmental Protection Agency (EPA) worden opgericht, dat twee jaar later een algemeen verbod op het gebruik van DDT in de landbouw zou afkondigen. Toen was Rachel Carson al overleden, net geen 57 jaar oud, aan de gevolgen van borstkanker.
Het belang van Silent Spring kan moeilijk overschat worden, ook niet in de wereld buiten Amerika (want het boek werd natuurlijk vertaald). Eigenlijk staan we hier aan de wieg van de mondiale milieubeweging. De mens wordt een onderdeel van het ecologisch systeem, niet meer het middelpunt. De vraag wordt hoe hij zich in zijn eigen belang kan aanpassen aan het evenwicht in de natuur. Silent Spring maakte ook duidelijk dat een verantwoord wetenschapsbeleid rekening moet houden met de maatschappelijke gevolgen van technische toepassingen : de burger moet niet afzijdig blijven wanneer technologie en industrie de maatschappij beroeren …
Bron/Lit.
Johan Braeckman (red.)/Linda Van Speybroeck (red.), Fascinerend Leven : Een geschiedenis van de biologie. Uitg. Academia Press, Gent, 2022.
Rachel Carson, Silent Spring, Houghton Mifflin Co, Boston, 1962.
Rachel Carson, Dode Lente, Uitg. H.J.W. Becht, Amsterdam, 1963.