BOEKEN/FILMS-RUBRIEK 2023
FILMS/DOCUMENTAIRES
“STRAND”
Vroege Vogels NPO2 05/02/2023 19:27
I.s.m. alle Nederlandse natuurbeschermingsorganisaties middels het project “Wij & Wadvogels” brengt Ruben Smit ( De nieuwe wildernis ! ) het leven op en rond het strand in beeld in zijn nieuwste natuurfilm. Op de grens van land en zee zie je hoe een familie dwergsternen probeert te overleven. De vogels staan bloot aan vele gevaren, niet op de laatste plaats de mens en zijn hond. Ook van dichtbij de belevenissen van klein grut als zeestrandloopkevers en heremietkreeften.
“ONDER HET MAAIVELD : ONTDEK DE ONGEZIENE WERELD ONDER ONZE VOETEN”
www.onderhetmaaiveld.nl : 83 min., lancering 02/03/2023
Onder de wereld van de mensen, de planten, insecten en vogels bevindt zich een ondergrondse gemeenschap van wortels, larven, wormen, schimmels, bacteriën, amoeben enz. Deze film (door de makers van De Nieuwe Wildernis en De Wilde Stad) wil het ongeziene gezien maken, het belang van een gezonde bodem tonen en oproepen tot het herstel van het bodemleven.
Trailer : https://youtu.be/cPCG5_GOHYk
TIJDSCHRIFTEN
ROOTS VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2023
Uitg. New Skool Media. Prijs 5.75 €. Info : klantenservice@rootsmagazine.nl
Een artikel over de rentree van de hop. In VL kende de hoppopulatie een hoogtepunt rond 1955, met 60 tot 80 broedparen. Vanaf 1960 kelderde dat tot een laatste broedgeval in 1981 : kunstmest, pesticiden, antibiotica, wat wil je. Maar in 2009 is er een nieuw broedgeval, het drogere en warmere klimaat doet het broedareaal noordwaarts schuiven. Een artikel over onze 8 reigersoorten, incl. nieuwkomer de koereiger. Een voorstelling van de nieuwe vogelnatuur in het Markermeer (met de fabuleuze kijkhut de Duikeend !) en van vogelhotspots in Colombia . Ook een voorstelling van bioloog/natuurtekenaar-schilder Elwin van der Kolk, auteur van leuke vogelposters. Focusbijdragen over de tureluur, over een roodkeelstrandloper in de Lauwersmeer en over de witte//rouwkwikstaart. Tips & tricks voor vogelfotografen en een vergelijkende test van mini-telescopen, van de Kowa TSN501 tot de Swarovski ATC/STC.
ROOTS VOGELMAGAZINE NAJAAR 2023
Uitg.Roularta Media Nederland B.V. Prijs 5.75 €. Info : klantenservive@rootsmagazine.nl
Weer veel lezenswaardigs in deze aflevering. De Najaars-Vogelweekends op Texel en Vlieland. Artikel over de rentree van de raaf (ze zitten in Nederland bij de 1000). Bijdragen over vier soorten snippen, vijf soorten zwanen, de vogeltrek (incl. 10 hotspots). Een reportage over vogelen en fotograferen op Lesbos (Gr.). Tips voor vogelbescherming in eigen tuin en voor zeevogelfotografie op zee. Interview met vogelboekenvertaler Ger Meesters (zweert bij de ANWB-vogelgids en de nieuwe fotogids ‘Vogels van Europa”). Verder : hoe houd je je verrekijker of telescoop schoon (kijk ook op rootsmagazine.nl/video) en een aankondiging van de waterdichte Kite APC 42 met stabilisatie, geschikt voor zeevogels en de vogeltrek : 1150 € voor de 12×42, 1200 € voor de 16×42.
DE SCHARRELAAR, VOGELTIJDSCHRIFT VOOR LEZERS : NUMMER 9/2023
Uitg. Noordboek, Gorredijk. Prijs 16,90 €. ISBN 978 94 6471 122 6. NUR 435/610. Info : info@noordboek.nl
Vogels en goed geschreven verhalen door Nederlandse en Vlaamse natuurschrijvers. Evengoed poëzie en vogelillustraties van gerenommeerde kunstenaars. Rob Buiter vertelt hoe de Oekraïne-oorlog ook voor de wetenschap een lelijke tegenvaller is. Voor ecoloog Jan van Gils bvb die deze ene van de zes ondersoorten van de Kanoet bestudeert die in Siberië broedt, in de Waddenzee komt tanken op de trek van en naar het winterkwartier in West-Afrika. Alexander Reeuwijk zat in juni-juli een maand in Gaia’s Garden (Auroville, Zuid-India). Interessante vogels genoeg daar, ook in het mangrovebos van Pichavaram in de regio. Menno Hartman herinnert aan merelman Maximilian Todt. Voor zijn studie van gedrag en zang van merels placht ie in bomen te klimmen tot hij in de top van een larix doodgebliksemd werd. Remco Daalder schrijft over een trip naar de Shetland-eilanden en de roep van de roodkeelduiker. Luc Hoogenstein fietste met de NJN over de Boschplaat op Terschelling en doet dat 38 jaar later opnieuw. Saskia van Loenen neemt het zoals Achilles Cools op voor de kauw. En in de vaste rubriek Vogelboeken vraagt Alexander Reeuwijk aandacht voor de tekeningen van valken en haviken van ornithologisch kunstenaar Joseph Wolf (1820-1899).
.
NIEUWE BOEKEN OVER NATUUR, MILIEU EN ERFGOED 2023
Geselecteerde nieuwe boeken die de redactie echt de moeite vindt. Voor nog meer info & adviezen : info@nieuwsbriefnatuur2000.be
BIOTOPEN : DE GEHEIMEN VAN DE ZEEBODEM
IN DE DIEPZEE IS GEEN LICHT (MAAR WEL RIJKDOM) : OVER MOED, MANGAANKNOLLEN, POMPEÏWORMEN en EEN BEWOONBARE WERELD
Pieter Van Dooren. UItg. Sterck & De Vreese, Gorredijk, 2023 : 200 blz. Prijs 27,50 €. ISBN 97894 6471 117 2. NUR 912.
Er liggen de ‘polymetallische nodules’ ofte mangaanknollen (ze beginnen met een haaientand of een andere harde kern), de media berichtten er ruim over en we gaan er nog veel meer van horen. Maar de diepzee is zoveel meer dan de bron van onmisbare metalen. Wetenschapsjournalist Van Dooren geeft hier in soepele taal een breed beeld van de diepzee of het ‘achtste continent’, het enige dat de mens nog steeds niet heeft bezet.
HET LICHT VAN DE DIEPZEE
Brad Fox. Oorspr.titel The Bathysphere Book. Uitg. De Bezige Bij, Amsterdam/Antwerpen, 2023 : 240 blz. Prijs 34,99 € ISBN 97894400410312.
In de zomer van 1930 daalt William Beebe bij Bermuda 900 meter aan een kabel af in de Bathysphere, een stalen bol met een doorsnee van nog geen anderhalve meter. Hij is de eerste die zich in een nog onontdekt gebied waagt. Meer dan verbaasd is hij door wat hij onderweg allemaal ziet en niet kent : vreemd gevormde wezens, explosies van bioluminiscentie, een raadselachtig spel van kleur en licht. Over deze baanbrekende onderneming vertelt auteur Fox vol vuur. De laatste klassieke ontdekkingsreis in een tijd van grote veranderingen.
PALEONTOLOGIE
DE LAATSTE LENTE VAN DE DINOSAURIËRS : DE DINOSAURUS, VAN UITSTERVING TOT ONTDEKKING
Melanie During. Uitg. HarperCollins Holland, Amsterdam, 2023 : 301 blz. Prijs 24,99 €. ISBN 978 94 027 1279 7. NUR 600;
Eén lentedag, 66 miljoen jaar geleden, veranderde de koers van het leven op aarde voorgoed. Van het allereerste besef dat er zoiets als een dinosaurus heeft bestaan tot de nieuwste ontdekkingen in de paleontologie : dit boek is hét verhaal van de reuzen die ooit onze aarde bevolkten. During, al eens de rockster van de paleo genoemd, geeft in haar boek ook een snelle en enthousiaste inleiding in de stavaza in de paleontologie. Ze probeert de lezers daarbij en passant een gevoel te geven van de onvoorstelbaar lange periode waarin de dinosauriërs en andere soorten die ze bespreekt op aarde rondliepen : tussen de T.rex en de mens zit bvb minder tijd dan tussen die T.rex en de eerste dino’s…
PLANTEN
FLORA
FLORA VAN BELGIË, HET GROOTHERTOGDOM LUXEMBURG, NOORD-FRANKRIJK EN DE AANGRENZENDE GEBIEDEN (PTERIDOFYTEN EN SPERMATOFYTEN)
Filip Verloove, Fabienne Van Rossum. Uitg. Plantentuin Meise, 2023 : 988 blz. Prijs 55 €.
Plantentuin Meise geeft al 200 jaar de officiële flora van België en de aangrenzende gebieden uit. Het is het standaardwerk over de plantengroei hier te lande. Deze editie kreeg t.o.v. de vorige (1998) een complete nieuwe look, honderden nieuwe soorten en illustraties en gebruiksvriendelijke determinatiesleutels, naast honderden herzieningen : deze flora behandelt nu 2781 taxa.
LICHENEN
DIE FLECHTEN MITTELEUROPAS : BESTIMMUNG UND BESCHREIBING DER WICHTIGSTEN ARTEN
Volkmar Wirth/Ulrich Kirschbaum. Uitg. Quelle & Meyer Verlag, Wiebelsheim, 3. erweiterte Auflage 2023 : 432 blz. Prijs 34.95 €. ISBN 978 3 494 01970 3.
Een alleen al door de briljante foto’s uitmuntend determinatiewerk voor m.d. 430 korstmossoorten. Met een beetje focus hoef je geen as in Duits te zijn om na kennisname van de Duitse lezing van de Fachbegriffe (bvb Lager, Lappen) je weg te vinden in de Schlüssel en de 11 Gruppen (Gruppe 11 gaat over Flechten im Hochgebirge). Per soort de Hauptmerkmale, de Unterscheidungsmerkmale, gegevens over Ökologie en Verbreitung en dan de haarscherpe foto (‘s) !
HOGERE PLANTEN
DE WILDE PLANTEN VAN BELGIË
Annelies Jacobs. Uitg. Lannoo, Tielt, 2023 : 416 blz. Prijs 49,99 €. ISBN 978 94 014 9620 9. NUR 428.
Een mooi, groot en dik boek vol achtergrondverhalen over een selectie van 300 wilde plantensoorten (op de ca. 1300 inheemse soorten in dit land) die een eigen verhaal met zich meedragen, en vaak typerend zijn voor de omgeving. Pak ‘onze’ Beenbreek bvb in de Kalmthoutse Heide en het Brackvenn, als gevolg van drainage, bemesting en verdroging van de leefgebieden zo achteruitgegaan. Annelies wil je een jaar lang planten laten kijken, om daarna mee op te komen voor hun bescherming : 1/3 van de wilde planten hier te lande is bedreigd, veel soorten komen alleen nog voor op één plaats… Per seizoen worden daarom ook een aantal interessante thema’s opgevoerd die typisch zijn voor het jaargetijde : bloemrijke graslanden en bermen, kalkgrasland, de heide en de venen, het “onderwaterwoud”, planten in de stad, enz. M.b.t. de 300 uitverkorenen krijg je de gebruikelijke beschrijvingen plus detailinfo van hoogte tot abiotische parameters, verder uitleg over de groeiplaatsen, voorkomen in België, locatietips, de naam, het uiterlijk en gelijkende soorten. Achteraan wat meerweetsuggesties en een lieratuuropgave, met flora’s en naslagwerken.
ONKRUID HERKENNEN
Henk Glas. Uitg. Kosmos Uitgevers, Utrecht /Antwerpen, 2023 :240 blz. Prijs 23,99 €. ISBN 978 90 439 2684 3. NUR 426.
Een boekje met een geschiedenis : dit jaar verscheen de elfde druk sinds 1980. Beschrijvingen en afbeeldingen (soms wel wat slordig toebedeeld) van 146 naar familie geordende wilde planten die je in de tuin kan tegenkomen. Veel aandacht voor de kiemplantjes omdat het jeugdstadium de hoofdrol kan spelen bij de noodzaak van het herkennen : vooraan in het boek acht pagina’s met diervriendelijke, mooie, keukengeschikte, beschermde en “overige” kiemers. Wat de een ziet als onkruid vindt de ander een aanwinst voor de tuin schrijft Glas, als hij iets gevaarlijk en lastig vindt zet hij die woorden in het rood, het nuttige of mooie in het groen.
BOMEN
BOMEN BETER BEGRIJPEN : GIDS VOOR PRAKTISCH BEHEER
Wim Peeters. Uitg. Sterck & De Vreese, Gorredijk, 2023 : 252 blz. Prijs 27,90 €. ISBN 978 90 561 5891 0. NUR 429.
Veel regeltjes en trucjes i.v.m. boomzorg zijn niet correct (‘snoeien doet groeien’). Wie weet hoe bomen groeien weet als vanzelf wat kan en niet kan. De auteur van dit boek bvb, die je vanuit zo’n begrip alle info over boomzorg en boombeheer aanreikt. Van wondafdekking over wortelopdruk, planten , de relatie met gras, snoeien tot senescentie, toppen en veel meer.
SPECIAAL !
DIERSPOREN
DIERSPOREN VAN EUROPA : DETERMINEREN EN INTERPRETEREN
Joscha Grolms. Oorspr.titel Tierspuren Europas. Spuren und Zeigen bestimmen und interpretieren. Uitg. Noorboek , Gorredijk, 2023 : 816 blz. Prijs 59,90 €. ISBN 978 905 920 7. NUR 411.
Weer iets bijzonders ! Een wel heel dik lees-boek (eerder dan veldgids) door een internationaal erkend spoorzoeker en docent aan een wildernisschool : met “prenten” (voetafdrukken) en sporen van zoogdieren, vogels, reptielen, amfibieën, insecten en andere ongewervelden, voorafgegaan door een cursus “sporen leren lezen”. Het motto : als je een voetafdruk tegenkomt die je niet kent, volg hem dan totdat je hem wel kent … Mooie en natuurgetrouwe illustraties op basis van zorgvuldige observatie en metingen, om je te helpen onderscheid te maken tussen de sporen van vergelijkbare soorten. Het “tracken” van dieren, het determineren en interpreteren van hun fysieke sporen, kan door iedereen met geduld en doorzettingsvermogen geleerd worden, mits je een goede handleiding hebt. Het zit de laatste tijden duidelijk in de lift en het geeft een wandeling in de natuur een aparte dimensie.
INSECTEN
DIE LIBELLEN DEUTSCHLANDS : ENTDECKEN, BEOBACHTEN, BESTIMMEN
Michael Frank, Angela Bruens. Uitg. Quelle & Meyer, Wiebelsheim, 2023 : 416 blz. Prijs 29,95 €. ISBN 978 3 494 01845 4.
Eerst een echt goede determinatiesleutel (neuartig, eigenlijk de beste die we kennen), met fotopijltjes die aanduiden waar je op moet letten. Laat de beknopte Duitse uitleg daar geen hinderpaal bij zijn, het is toch een verwante taal en overal wordt ook de wetenschappelijke naam vermeld. Verder voor eerst de waterjuffers (Klein-Libellen) en dan de glazenmakers (Gross-Libellen) per soort scherpe veldfoto’s en de gebruikelijke toelichtingen, o.m. de waarnemingsperiodes van de imago’s. Serieuze bibliografie.
DE SCHIETMOTTEN VAN DE BENELUX (TRICHOPTERA)
David Tempelman, Koen Lock, Maria J. Sanabria, Casper Zuyderduyn & Bram Koese. Entomologische Tabellen 14. Supplement bij de Nederlandse Faunistische Mededelingen. Uitg. Nederlandse Entomologische Vereniging, Naturalis Biodiversity Center, EIS Kenniscentrum Insecten en andere ongewervelden, Leiden, 15 december 2022 : 408 blz. Prijs. 25 €. ISSN 1875-760x.
Schietmotten zijn vlinderachtige insecten met behaarde vleugels. De larven leven in het water, ze staan bekend als kokerjuffers. Het zijn belangrijke indicatoren voor de waterkwaliteit. Dit is de eerste determinatietabel voor de de 232 soorten van de Benelux : 21 deeltabellen, gebaseerd op de sporenformule (het aantal sporen per poot is essentieel). In de soortbesprekingen wordt de kennis per soort samengevat, incl. notities over de habitat en zeldzaamheid. Interessante insecten waarvan de leefgebieden behouden moeten worden !
GESCHENKTIP !
EEN VLUCHT DISTELVLINDERS
Elvira Werkman & Maxime Beck. Uitg. Noordboek Natuur, Gorredijk, 2023 : 80 blz. Prijs 17,90 €. ISBN 978 94 6471 077 9. NUR 410.
De vlinder aller vlinders : vliegt elk najaar, kort na het uitkomen van de pop, op een week m.d. 4000 km van Europa naar de tropische Afrikaanse savanne ten zuiden van de Sahara : met een stevige rugwind op grote hoogte (500-1000 m) halen ze een snelheid van 45 km/u., in de Sahara zoeken ze een schaduwrijke plek om overdag te rusten. In de Sahel gaat de cyclus van ei naar vlinder dubbel zo snel en de omstandigheden zijn er zelden lang geschikt, alvorens bij gunstige windstromen uit het zuiden naar ons te komen brengen ze een aantal maanden door in de regio rond de Middellandse Zee. Bij ons wordt hun succes bepaald door de beschikbaarheid van distels en brandnetels. De mooie tekeningen van Maxime Beck (natuurlijke materialen als regenwater, aarde en gemalen kleurpigmenten spelen een hoofdrol in zijn werk) maken van dit boekje een ideaal geschenk voor een andere natuurliefhebber.
VOGELS
VOGELS VAN EUROPA -DE MEEST COMPLETE FOTOGIDS
Rob Hume, Robert Still, Andy Swash & Hugh Harrop. Oorspor.titel Europe’s Birds. An identification guide. Uitg. Noordboek Natuur, Gorredijk, 2023 : 640 blz. Prijs 39,90 €. ISBN 978 90 5615 947 4. NUR 435.
De Hume. Weer een wow-boek ! Gewicht 1,3 kg, nog net in de rugzak mee te nemen. Een complete gids voor de 928 soorten die ooit in Europa zijn aangetroffen, geïllustreerd door 4700 informatieve topfoto’s ; daarnaast 540 kaarten, gemaakt in samenwerking met Birdlife International : de meest uitgebreide eendelige fotogids voor Europese vogels. Europa gaat hier in het zuiden tot de Middellandse Zee (plus de Azoren, Madeira en de Canarische eilanden) en in het oosten tot de Kaspische Zee en het Oeralgebergte. De soortbeschrijvingen op naam bieden echt veel uitleg : de beschermingsstatus, gedetailleerde tekst met de kenmerken, de roep, vluchtbeschrijving, verwijzing naar gelijkende soorten, een verspreidingskaart voor broed- en trekseizoen, ondersoorten, de maanden waarin elk verenkleed te zien is, enz. Ook interessant : overzichtspagina’s van een aantal vogelsoorten bij elkaar in vlucht (bvb blz 134 : Regelmatig voorkomende sterns in de vlucht; blz 270-271 : ‘Buizerds’ in vlucht, blz 330 : Spechten in de vlucht, blz 358 Leeuweriken in de vlucht). Value for money !
ANWB VOGELGIDS VAN EUROPA
Lars Svensson, Killian Mullarney & Dan Zetterström. Oorspr.titel Fagelguiden : Europas och Medelhavsomradets fagler i fält. Uitg. Kosmos Uitgevers, Amsterdam/Antwerpen, elfde herziene druk, oktober 2023 : 477 blz. Prijs 42,50 €. ISBN 978 90 439 3025 3. NUR 435.
Een van de grote standaardwerken, gemaakt door grote toppers : Svensson voor de tekst en verspreidingskaarten, Mullarney en Zetterström + wijlen Peter J. Grant voor de onvergelijkbare illustraties (en bijschriften). Voor ruim 900 vogelsoorten van Europa, inclusief Noord-Afrika en grote delen van het Midden-Oosten m.d. 4000 gedetailleerde tekeningen in kleur. In hun toelichting bij de elfde druk van de Nederlandse bewerking cfdcschetsen Arnoud van den Berg en André van Loon de story van onze vogelveldgidsen : in 1954 de eerste ‘echte’ Europese vogelgids van Roger Tory Peterson, in 1973 de ‘Heinzelgids’ door Hermann Heinzel, Richard Fitter & John Parslow, in 1987 de ‘Tirion vogelgids’ door James Ferguson-Lees & Ian Willis, in 1994 de ‘Jonssongids’ door Lars Jonsson. In 2005 werd deze illustere rij aangevuld met de eerste editie van de ‘ANWB-gids’ door Killian Mullarney, Lars Svensson, Dan Zetterström & Peter Grant. Deze gids kende sedert de vierde druk in 2010 meer en minder uitgebreide herzieningen. In de voorliggende druk zijn de aanvullingen en herzieningen van de nieuwe Zweedse en Engelse editie verwerkt en is volgens de uitgever ook de status van het voorkomen van zeldzame soorten in België en Nederland weer bijgewerkt t/m 2022 : maar daarop kwam luide kritiek, de Belgische statusbesprekingen blijken niet te kloppen. Het gebeurt te vaak dat Nederlandstalige vogelboeken op Nederland gericht zijn en dat informatie over Vlaanderen of België incompleet is of zelfs gewoon afwezig … Op het einde van het boek 20 bladzijden gewijd aan dwaalgasten en 6 bladzijden over ingevoerde en ontsnapte soorten. Al bij al is dit onze beste vogelgids.
DE OOIEVAAR
Kester Freriks. Uitg. Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, Vogelserie, 2023 : 237 blz. Prijs 24.99 €. ISBN 978 90 450 4186 5. NUR 435.
In de lente van 1983 broedde er geen enkele wilde ooievaar meer in Nederland, terwijl de vogel voordien zo algemeen was dat zijn aanwezigheid niet eens in getallen werd genoteerd : de ‘moderne’ landbouwmethoden en chemicaliëngebruik, de hoogspanningskabels , de jacht in Zuid-Europa, ook een Belgische vogelverzamelaar die ooievaars liet stelen voor zijn privédierentuin. Een intensief herintroductieprogramma keerde het tij. Voor dit interessante ooievaarsverhaal putte Freriks uit literatuur door de eeuwen heen. Hij vertelt evengoed over het ooievaarsleven op het erf vlakbij zijn huis in Friesland.
DE KANOET : DE VERANDERENDE WERELD DOOR DE OGEN VAN EEN TREKVOGEL
Rob Buiter. Uitg. Noordboek Natuur, Gorredijk, 2023 : 168 blz. Prijs 24,90 €. ISBN 978 94 6471 082 3. NUR 435.
We kennen de kanoetstrandloper van de Wadden en de Delta, de magische hoogwatertrek. Hij overwintert daar of tankt er bij, op weg van Siberië naar West-Afrika (het ‘waddengebied’ Banc d’Arguin voor de kust van Mauretanië) en terug. Over de hele wereld zwerven zes verschillende ondersoorten van de Calidris canutus en daarnaast nog een ‘echt andere’ soort : de grote kanoet , die in het noordoosten van Azië broedt. Het belangrijkste voedsel van de kanoet bestaat uit schelpdieren die hij uit de wadbodem trekt met dank aan de zenuwcellen aan het uiteinde van de snavel : naaimachine-echolocatie ! Wetenschapsjournalist Buiter trok bij ons (Engelsmanplaat) en in Mauretanië (Arel) op telling-wadloop- en zeiltocht met steltlopers- en kanoetpecialsten zoals de befaamde Theunis Piersma en dat leverde uiteindelijk zowat alle kanoetinfo op die een geïnteresseerde vogelaar kan wensen. Vandaag wijst de kanoet ons bvb genadeloos op de aantasting van het milieu. Door van generatie op generatie een beetje te krimpen, maar wel met een relatief steeds langere snavel, laat de kanoet zien dat ook het klimaat aan het veranderen is. Voor de foto’s wist Buiter the one and only Jan van de Kam te strikken, evengoed een kanoetenfreak. Aanbevolen aan Schouwen- en Schierkampers !
PINGUÏNS EN DE MENSEN. GESCHIEDENIS VAN EEN BELAAGDE VOGEL.
Marcel Haenen. Uitg. Querido (Singel Uitg.), Amsterdam, 2023 : 292 blz. Prijs 29,99 €. ISBN 9789021487878.
Pinguïns werden bij Antarctica voor commerciële doeleinden massaal gevangen en gedood om het beetje olie dat ze bevatten. In de Times van 1919 werd daar al tegen geprotesteerd. Nu is het vooral de door mensen veroorzaakte klimaatopwarming die hun leefgebied onbruikbaar maakt via afsmelting van het ijs. Ook olievervuiling speelt een negatieve rol.
SPECIAAL !
DAS GROSSE BUCH DER VOGELFEDERN : DIE SINGVÖGEL MITTELEUROPAS
Hans-Heiner Bergmann. Uitg. Aula-Verlag, Wiebelsheim, 2023 : 296 blz. Prijs 78 €. ISBN 9783891048511.
Als je het beste verenboek zoekt ! Ook letterlijk een groot boek, van een prof die geïnteresseerd is in vogelgeluiden en vogelplumage. Zo bezit ie zelf een verenverzameling van m.d. 430 palearktische soorten… In dit werk presenteert hij systematisch en in detail het verenkleed van 140 zangvogelsoorten : op de linker pagina de veerkenmerken en gegevens over voorkomen, rui en gelijkende soorten; op de rechter pagina de Federtafel : alle veren “in der Reihenfolge angeordnet, wie sie beim Vogel im Flügel und im Schwanz auftreten”.
ZOOGDIEREN
DE OPKOMST EN HEERSCHAPPIJ VAN DE ZOOGDIEREN
Steve Brusatte. Oorspr.titel The Rise and Reign of the Mammals. Uitg.Ambo, Amsterdam, 2023 : 582 blz. Prijs 34,99 €. ISB? 978 90 2633 644 7.
De Amerikaanse paleontoloog en evolutiebioloog Brusatte werkt aan de unief van Edinburgh en schreef al over de opkomst en ondergang van de dinosauriërs. Hij vertelt in dit boek enthousiast het verhaal van de evolutie van de zoogdieren uit hun voorouders, die meest zoogdierachtige reptielen worden genoemd maar die in feite geen reptielen waren. De eerste zoogdieren ontstonden 230-220 miljoen jaar geleden, min of meer gelijktijdig met de dinosauriërs. De zoogdieren waren toen in verhouding klein maar hun geringe afmetingen zouden hun redding worden. Velen stierven ook uit toen 66 miljoen jaar geleden een enorme meteoriet het einde van het krijttijdperk (en van de dino’s) veroorzaakte : vooral gespecialiseerde planten- en vleesetertjes. Maar kleine opportunistische alleseters verstopten zich en ontsprongen de dans. Bij gebrek aan concurrentie konden die zich daarna relatief snel ontwikkelen en binnen tien miljoen jaar waren zo ongeveer alle nu bestaande groepen gevormd : vandaag de dag telt de wereld een 6000 soorten zoogdieren.
PRENTEN
ZOEMERS EN KRUIPERS : 21 NATUURHISTORISCHE PRENTEN OM IN TE LIJSTEN
Hans Mulder. Uitg. Terra, Amsterdam, 2022. Prijs 25 €. ISBN 978 90 8989 926 2. NUR 410,460.
Dit is een deel van de reeks “Natuur aan de muur”. Het gaat om bijzondere prenten van kleine beestjes die je eenvoudig uit het boek kan halen om ze in te lijsten of gewoon aan de muur te hangen : van de honingbij tot de zandhagedis en van de vuursalamander tot de sint-jacobsvlinder.
NATUURGEBIEDEN
LANDSCHAPSBIOGRAFIE WADDENGEBIED
Meindert Schroor. Uitg. Noordboek, Gorredijk, 2023 : 144 blz. Prijs 24,90 €. ISBN 978 946 471 032 8. NUR 410/907.
In een landschapsbiografie wordt kennis uit verschillende vakgebieden bij elkaar gebracht om het verleden en heden van een landschap beter in beeld te krijgen. Hier gaat het over de ‘natuur’ van het Nederlandse Waddengebied als resultaat van een samenspel tussen natuurlijke processen en eeuwenlang menselijk gebruik. Het menselijke en historische verhaal dus, daarnaast ook actuele verschijnselen : gentrification (nieuwe bewoners vs oude), de noodzaak van een hernieuwde ruimtelijke ordening, de band tussen eilanden en vasteland.
EUROPESE NATUURBELEVENISSEN : NATUURREIZEN IN EUROPA
Chiel Jacobusse en Cor Vissers. Uitg. Het Paard van Troje, Goes, 2023 : 283 blz. Prijs 29,99 €. ISBN 9789083334318.
Als ecoloog bij Het Zeeuwse Landschap is de auteur in de Lage Landen bekend van honderden excursies, lezingen, artikelen enz. In dit boek, meer dan fraai voorzien van een massa perfecte natuurfoto’s van Cor Visser en aantrekkelijk verzorgd door de Goese uitgeverij, wil hij zijn enthousiasme voor de Europese natuur met ons delen : de landschappen, de flora en de fauna van 12 top-natuurgebieden, van Spitsbergen aan de Noordpool tot het Griekse vogeleiland Lesbos. Laat daar veel natuur bij zijn die ook door Natuur 2000 verkend en gekoesterd werd en wordt : Dovreflell (muskusossen) en het eiland Runde in Noorwegen, Helgoland met zijn zeevogels en zeehonden, het Groene Hart van Nederland (inc. Delta, Brouwersdam), de Ardennen en de Eifel, Cap Gris-Nez en de Noord-Franse Opaalkust, de Spaanse Extremadura-wildernis (gieren in overvloed), de Hortobagyi Nemzeti Park en het Tiszameer (Biesbosch + Naardermeer in de overtreffende trap) in Hongarije. Daarnaast ook nog Schotland en de Farne Islands, de Zwitserse Alpen, Mallorca en het vogelbefaamde ‘S Albufera… Sla er Jacobusse’s belevenissen eerst op na als je daar (terug) heen wil !
DE TOEKOMST VAN HET AMAZONEGEBIED
Pitou van Dijck. Uitg. LM Publishers, Edam, 2023 : 192 blz. Prijs 24,50 €. ISBN 9789460229756.
Tweede Amazoneboek van de auteur (was verbonden aan het onderzoeksinstituut voor Latijns-Amerika van de Universiteit van Amsterdam). Wil de schoonheid van flora en fauna tonen en het belang van de ecosystemen voor het voortbestaan van onze planeet. De redding van dit uitgestrekte gebied met zijn bossen, savannes en rivieren is niet alleen noodzakelijk, het ligt ook binnen ons bereik : iedereen kan daar een bijdrage aan leveren. Vele kleurrijke illustraties van Saskia Pfaeltzer, value for money !
WANDELEN
OP PIETERPAD
Wim Huijser. Uitg. Noordboek, Gorredijk, 2023 : 239 blz. Prijs 19,90 €. ISBN 978 94 6471 023 6. NUR 300/508.
Het Pieterpad vertrekt in Pieterburen, bekend van de Zeehondencrèche, het Wadloopcentrum en het standbeeld van Willem Wad. En het eindigt op de Sint-Pietersberg bij Maastricht. In 2023 bestaat het veertig jaar. Arnout Hauben verkende het ooit voor de VRT. Nu gaat het om 490 km en 26 etappes: Maarten en Nicolien over de kleinste wegen en paden.
NATUURREIZEN
YOU ONLY LIVE ONCE : DE BUCKETLIST VOOR EEN AVONTUURLIJK EN REISLUSTIG LEVEN
Onely Planet. Oorspr.titel You Only Live Once. Uitg. Kosmos Uitgevers, Utrecht /Antwerpen, 2023 : 286 blz. Prijs 27,50 €. ISBN 978 90 4392 859 5. NUR 500.
Voor een uur, een dag, een week, een maand, een jaar worden 250 ervaringen voorgesteld die zolang zullen duren. En lang vergeten verlangens aangewakkerd, bvb terug dichter bij de natuur komen te staan. In feite gaat het over verantwoord reizen en iets teruggeven aan de planeet waar we zuinig op moeten zijn – en niet alleen maar de plekken afvinken die we waar ook in de wereld bezoeken. Voor een uur : Zie de zonsopgang, Neem een koude duik. Voor een dag : Verken een onbewoond eiland, Zie de wereld bij maanlicht. Voor een week : Wildkamperen, Lange-Afstandwandelen. Voor een maand : Reizen zonder te vliegen, Alleen er op uit. Voor een jaar : Onderweg werken, De Wereld Rond, een Onderzoeksexpeditie …
TUSSEN DE RAILS : DE 35 MOOISTE TREINREIZEN VAN EUROPA
Sander Groen. Uitg. Spectrum Unieboek, Amsterdam, 2023 : 323 blz. Prijs 22,99 €. ISBN 9789000380794.
Mooie verhalen, praktische info en tips (zie Treinreisgids Europa, blz. 308-317). Een lees- en inspiratieboek voor wie net als reisjournalist Groen graag duurzaam de wereld intrekt en de romantiek c.q. het avontuur van het langzaam reizen wil ervaren : van Mallaig bij Skye, Schotland tot Tehran Railway Station (de Transasia Express rijdt wel tijdelijk niet) – onder de Bosporus door – en van Narvik, Noorwegen tot Palermo op Sicilië. Leuke lijstjes, de leukste spoorwandelingen, de beste treinfilms, de mooiste stationsrestauraties (Antwerpen : Le Royal), enz.
DE ONTDEKKING VAN INSULINDE : OP REIS IN NEDERLANDS-INDIË IN DE NEGENTIENDE EEUW
Rick Honings. Uitg. Prometheus, Amsterdam, 2023 : 560 blz. Prijs 39.99 €.
Las je Artikel 2 van onze Nieuwsbrief 2020 over Kuhl en van Hasselt in Nederlands-Indië ? In zijn Max Havelaar heeft schrijver Multatuli het anno 1860 over dat land als “Het prachtig rijk van Insulinde dat zich slingert om den evenaar als een gordel van smaragd”. Rond die tijd waren er reeds tal van reizigers op pad om Java, Sumatra en de “buitengewesten” te verkennen. En om naar het moederland enthousiaste reisverhalen te sturen over de onbekende planten, dieren en mensen die ze tegenkwamen. Fascinerend, je krijgt spijt dat je geen 150 jaar vroeger geboren werd. Maar het waren ook geen risicoloze ondernemingen.
TUIN
SCHITTEREN IN DE SCHADUW
Cor van Gelderen & Wouter van der Tol. Uitg. HL Books, Gorredijk, 2023 : 240 blz. Prijs 24,90 €. ISBN 9789464711097.
Welke planten het beste zijn voor welke mate van schaduw en voor welke grondsoort. Met een uitgebreid (150 blz !) overzicht van niet super veeleisende, winterharde schaduwplanten, struiken en bomen. Ook tips over de verschillende soorten schaduw en het creëren van een visueel interessante tuin.
STIKSTOF
GESLOTEN VANWEGE STIKSTOF
Jan Douwe van der Ploeg. UItg. Noordboek, Gorredijk, 2023 : 184 blz. Prijs 19,90 €. ISBN 978 94 6471 1370.
Het stikstofprobleem is uitgegroeid tot een megacrisis. Een boek door een emeritus-hoogleraar van de Wageningse labouwunief die jarenlang in het veld stond. Hij schetst het ontstaan en de verharding van het stikstofvraagstuk en hij toont dat de boeren de uitstoot van stikstof sterk kunnen terugbrengen.
VOEDING
ONS VOEDSEL : EEN LEVENSLANG VERHAAL
Louise O. Fresco. Uitg. Prometheus, Amsterdam, 2023 : 303 blz. Prijs 23.99 €. ISBN 978 90 446 5120 1.
Fresco houdt zich al haar hele leven bezig met voedsel als wetenschapper (Wageningen University & Research) en schrijver. Internationaal staat ze bekend om haar grote kennis over voedsel, landbouw en grondgebruik. In 2012 publiceerde ze een magnum opus over landbouw en voedsel : Hamburgers in het paradijs, voedsel in tijden van schaarste en overvloed. Dat boek bouwde voort op Nieuwe spijswetten, over voedsel en verantwoordelijkheid (2006). Tien jaar later is het debat over voedsel en landbouw nog veel prominenter geworden. Toch biedt dit boek niet opnieuw een overzicht van de voor- en nadelen van vleesconsumptie (alhoewel), gaat het niet opnieuw over biologische landbouw of het belang van biodiversiteit. Het werd een verzameling van persoonlijke verhalen met voedsel als uitgangspunt. En de vraag : “hoe voeden wij straks 10 miljard mensen ?” blijft overeind staan.