NOSTRADAMUS (1555) OVER DE KLIMAATOPWARMING
Net als de zon, zal het hoofd de heldere zee verbranden :
de levende vis van de Zwarte Zee zal op het punt staan te koken…
SPECIAAL : THE CLIMATE FRESK (42 KAARTEN)
Want to help tackle climate change but don’t have the time to become a climate scientist ? Data engineer Sébastien Bourgeois (Goes, 29 yo) ontwikkelde een spel om op 3 uur de klimaatverandering vanuit wetenschappelijk standpunt te leren begrijpen. Met de hulp van een spelleider krijg je in groepjes van 4 tot 8 mensen inzicht in het werk van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Je ontdekt dat een heleboel problemen met elkaar samenhangen : bvb onze voeding, veeteelt, ontbossing en de uitstoot van broeikasgassen. Info : www.climatefresk.org
AFVAL : ZIEKENHUISAFVAL
De zorgsector doet zijn best om mensen gezond te houden, maar levert door afvalproductie tegelijk voor 7% van de totale uitstoot van broeikasgassen. Een derde van al het ziekenhuisafval komt uit het operatiekwatier (OK) : textiel, plastiek, papier en karton en een rest aan metaal, glas, scherpe voorwerpen, anesthesie-gas, medicatie. Rond 2000 werden wegwerpschorten verplicht i.p.v. de tot dan gebruikte katoenen schorten. Tegenwoordig denkt men aan herbruikbare schorten van technologisch textiel. Die kunnen tot 70 x gewassen en gesteriliseerd worden. Anesthesiën zorgen in dit land voor 12.500 ton afval per jaar, daaraan zou kunnen verholpen worden met REDOSE : één REDOSE-product vervangt alle wegwerpproducten die een anesthesist nu nodig heeft. Voor de hele zorgsector bestaat er dit jaar een Green Deal Duurzame Zorg, waarbij de sector vrijwillig naar oplossingen zoekt voor afvalproductie en vervuiling. Dat raakt o.m. ook de technische diensten van de ziekenhuizen (duurzame energieproductie, warmterecuperatie, duurzame renovatie …) en de keukens : in ziekenhuizen gaat gemiddeld 30% van het bereide voedsel verloren. Er wordt wel gewerkt aan een eiwitshift : minder vlees, meer groenten – ook gezonder.
(Bron : Maguza, mei 2023)
CHEMISCH GEVAAR : TE VEEL BISFENOL A IN DE LIJVEN
Europeanen hebben tot 1000 keer teveel bisfenol A in hun urine, vergeleken met de Euopese norm. Bisfenol A wordt gebruikt in plasticflessen en ook als coating in drankblikjes. Al bij lage niveaus zijn er effecten voor het afweersysteem. Sinds 2018 is er wel een verbod op het gebruik in plasticflessen en in voedselverpakkingen en speelgoed voor kinderen jonger dan 3 jaar.
DUURZAAMHEID : ENERGIE UIT DANSVLOEREN, LEVENSCYCLUSANALYSE
In vorige edities van deze Nieuwsbrief hadden we het al eens over experimenten met dansvloeren die energie opwekken. Dat idee werd ook opgepikt door de Britse rockband Coldplay, uit een bekommernis om duurzaam touren. Zulks in combinatie met een zo efficiënt mogelijk reisschema, duurzame vliegtuigbrandstoffen en een beloningsprogramma om bezoekers zo duurzaam mogelijk naar concerten te laten reizen (een van de grootste CO2-bijdragen van concerten). Experten betwijfelen echter de duurzame bijdrage van zo’n dansvloer. Het is niet eens bekend hoeveel energie de vloer oplevert, maar ook de duurzaamheidsimpact van de productie en het meeslepen van de vloer op tour zijn onbekend.
LCA
Een methode om de duurzaamheid van producten te beoordelen is de levenscyclusanalyse (LCA). De duurzaamheidsimpact van alle levensfasen van een product wordt uitgedrukt in indicatoren zoals uitgestoten CO2, maar ook vervuilende stoffen en waterverbruik. Een LCA dwingt om data, uitgangspunten en aannames expliciet te maken. Bij duurzaamheidsclaims zou eigenlijk altijd moeten worden gevraagd naar de LCA of een andersoortige navolgbare berekening. Duurzaamheid iis nl. onzichtbaar en heeft vele kanten, daarom helpt het om te kwantifiiceren. En dan wordt de discussie over of iets duurzaam is nog moeiilijk genoeg. Helaas ontbreekt diie transparantie bij de Coldplay-vloer.
KERNFUSIE
Bij kernfusie fuseren twee atoomkernen samen tot een zwaardere kern, wat energie genereert : zonder radioactief afval. Zo’n reactie is wel moeilijk op gang te brengen en te onderhouden. Maar in Californië is men al tweemaal geslaagd (december 2022, juli 2023) in het produceren van een fusiereactie die meer energie produceert dan nodig om op gang te komen. Een belangrijke wetenschappelijke doorbraak die de weg vrijmaakt voor vooruitgang op het gebied van schone energie …
KLIMAAT : EU-LANDEN KEUREN KLIMAATPAKKET GOED (BELGIË ONTHOUDT ZICH)
Naast het Europees Parlement hebben nu ook de lidstaten van de Europese Unie 5 wetgevende teksten goedgekeurd waarmee de EU zich engageert om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 55% te verminderen Het gaat o.m. om de hervorming van het emissiehandelssysteem waarbij de gratis emissierechten voor bedrijven worden afgebouwd en de oprichting van een parallelle markt voor de uitstoot door de transportsector en de verwarming van gebouwen.
LUCHTVERVUILING : ANTWERPEN
De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) publiceerde einde november 2023 haar periodisch rapport over de luchtkwaliteit in de Antwerpse agglomeratie, anno 2022. Zowel de gemeten concentraties aan stikstofoxides, fijn stof en zwarte koolstof, als hun voornaamste bronnen worden besproken. Ook houtverbranding en de lage-emissiezone komen aan bod, evenals de PFAS-metingen op Linkeroever en het stofactieplan voor de Oosterweelwerken.Opvallend : (1) De Europese grenswaarden werden gerespecteerd, terwijl de strengere advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) overal werden overschreden ! (2) Verkeer en houtverbranding waren de belangrijkste bronnen voor stikstofoxides, primair fijn stof en elementair koolstof (3) Voor PM10 en zwarte koolstof geen verdere daling (4) Nabij 3M worden er hogere PFAS-concentraties gemeten (5) De invoering van de LEZ zorgde ervoor dat de concentraties zwarte koolstof daalden. Voor NO2 zijn er geen aanwijzingen : de beperkingen van de LEZ focussen op het terugdringen van de uitstoot van roetdeeltjes, het terugdringen van stikstofdeeltjes wordt belangrijk vanaf de verstrenging in 2026.
DE WERELD BEDREIGD DOOR EEN NUCLEAIRE RAMP
Het zal nog niet direct voor morgen zijn, maar de mogelijkheid van een kernoorlog tussen Oost en West was nog nooit zo reëel als nu. Niemand kan zich de gevolgen van zo’n planetaire ramp goed voorstellen. Degenen die het zullen veroorzaken zullen zich natuurlijk inbeelden dat ze het wel overleven, maar is dat wel zo ? Naast miljoenen (!) directe doden in verwoeste wereldsteden en massale radioactieve ziekten gaan de atoomexplosies zo diepgaande veranderingen veroorzaken dat het (over)leven op aarde heel moeilijk wordt. Een eerste tragisch neveneffect wordt de ‘nucleaire winter’. Een keten van kernexplosies gaat zoveel rook en deeltjes veroorzaken dat de zon maandenlang bedekt is en dat de temperatuur daalt met 10°C : wat hele oogsten ruïneert en tot ongekende hongersnoden leidt. Wereldwijd gaat de oogst van maïs bvb met 13% dalen, die van tarwe met 11 % en die van sojabonen met 17%. De voornaamste producenten (VSA, Oekraïne) zouden natuurlijk ook getroffen zijn, met geen mogelijkheden tot uitvoer meer. Een nucleaire ramp zal dus sowieso het klimaat en de natuur van de planeet aantasten. De wereldwijde afkoeling door de nucleaire winter gaat ook het vermogen van de zeeën om CO2 te absorberen verminderen. De pH van de oceanen gaat in enkele jaren dalen, net als het aragonietniveau : met als gevolg een afname van onderwaterleven. De donkere luchten van de nucleaire winter en de afkoeling zouden ook de passaatwinden van richting kunnen doen veranderen, wat zou leiden tot droogte en stortregens. De overlevers in de getroffen gebieden zouden in beginsel 5 dagen na een kernexplosie hun schuilplaatsen kunnen verlaten. Het valt echter moeilijk te berekenen hoe lang de radioactiviteit op de grond zal blijven. Het beste zal zijn om de verwoeste gebieden te verlaten. Waarheen ?
NOORD-ATLANTISCHE OCEAAN TE WARM
De Noord-Atlantische Oceaan is sinds begin maart 2023 ongekend warm. Het gaat om een gebied van voor de kust van Portugal tot aan West-Afrika. Aan de basis van de verklaring ervan ligt de opwarming van de aarde : in de afgelopen eeuw is de Noord-Atlantische Oceaan al driekwart tot één graad opgewarmd en die opwarming gaat door. Maar het heeft ook te maken met de Atlantic Multidecadal Oscillation : de temperaturen aan het oppervlak wisselen periodisch tussen relatief warm en koud (een periode duurt 30 tot 40 jaar) en sinds 2020 zit die A.M.O in een positieve, warme fase. Wat nog een rolletje kan spelen zijn de strengere milieueisen aan de zeevaart. Sedert 2020 mag scheepsbrandstof nog maar weinig zwavel bevatten. De lucht wordt daardoor schoner en meer zonlicht bereikt het water. Eenzelfde effect heeft de geringere hoeveelheid Saharastof die over de oceaan waait, die ligt tegenwoordig ver onder het gemiddelde. Of dit de AMOC ofte Atlantic Meridional Overturning Circulation, de grote stroming in de Atlantische Oceaan die warm water uit de Golf van Mexico naar West-Europa brengt, kan hinderen is twijfelachtig. Er lijkt ook geen link te zijn met El Nino, misschien wel later dit jaar met het orkaanseizoen. Met de hoge watertemperatuur zit er extra energie in het water wat tot meer orkanen kan leiden. Maar El Nino heeft doorgaans een drukkend effect op de vorming van orkanen in de Atlantische Oceaan …
PESTICIDEN EN PARKINSON
In de Nederlandse Betuwe, een streek van telers en tuinders, stijgt het aantal mensen met de ziekte van Parkinson (een ongeneeslijke, progressieve hersenziekte) spectaculair. Ook in andere streken van Nederland zoals de bollenstreek van Zuid-Holland waar landbouwgif wordt gebruikt op de akkers en in de kassen : vergeleken met tien jaar geleden zijn er 309% meer patiënten. Het is geen toeval, uit onderzoeken is al gebleken dat boeren en tuinders die het niet nauw nemen met pesticiden tegen schimmels en ‘ongedierte’ tot 2,5 keer zo veel kans hebben om Parkinson te krijgen. Ook de omwonenden natuurlijk. En ook elders. Frankrijk heeft een kaart waarop te zien is waar de meeste gevallen van Parkinson te vinden zijn : daar lichten evengoed de gebieden met veel landbouw, vooral de wijnregio’s, duidelijk op …
PFAS
PFAS (Poly- en perfluoralkylstoffen) staat zoals geweten voor meer dan 6000 door de mens gemaakte fluorverbindingen. Hun water-, vet- en vuilafstotende eigenschappen worden in talloze producten gebruikt. Maar er geraakt steeds meer bekend over de negatieve impact op onze gezondheid. Ze worden bvb in verband gebracht met allerlei ziektes en afwijkingen en ze tasten ook het immuunsysteem aan. Al sinds de jaren 1990 komt PFAS via afvalwater en schoorstenen in het milieu terecht . Er is geen plek op aarde meer waar geen PFAS te vinden is. Binnen Europa wordt gewerkt aan een verbod. Maar al zou de productie en de lozing van deze stoffen direct stoppen, dan zal het nog lang duren voordat er geen PFAS meer in de lucht komt.
OOK PFAS : ZEE DEPONEERT PFAS TERUG AAN LAND
In 2021 werden langs de Nederlandse Noordzeekust hoge PFAS-concentraties gemeten in de duinen, hoewel in de verre omtrek geen fabriek of andere PFAS-bron als boosdoener aan te wijzen viel. Onderzoek door de Vrije Universiteit van Amsterdam wees uit dat piepkleine druppeltjes uit zee ( = sea spray, aerosolen) PFAS in de atmosfeer brengen, in hoeveelheden die vergelijkbaar zijn met wat de chemische industrie in de lucht brengt. Die druppeltjes worden het land ingeblazen, de zwaarste komen terecht in de kuststrook. In zo’n druppel blijkt de concentratie aan PFAS tot duizenden keren (!) hoger dan in het zeewater. En dat komt door het effect van beluchting en schuimvorming. PFAS-moleculen concentreren zich in zeeschuim. Eenzelfde proces wordt ook gebruikt bij experimenten om PFAS uit afvalwater te halen…
PFAS IN DE SCHELDEVIS
Al jaren worden in de Westerschelde hoge concentraties PFAS in vis gemeten, vooral in het deel ten oosten van Terneuzen. De Europese voedselautoriteit EFSA scherpte op 1 januari 2023 de normen fors aan voor vier soorten PFAS. Vissen die volgens deze regels te veel PFAS bevatten mogen niet meer in de handel worden gebracht. Omdat de in Scheldevis gemeten PFAS-waarden boven de Europese normenliggen gaven de Nederlandse visserijorganisaties hun leden het advies om niet meer ten oosten van de lijn Vlissingen-Breskens te vissen.
PLASTICRECYCLING
Wereldwijd worden er op aarde elk jaar 400 miljoen ton plastiek geproduceerd en slechts 10% daarvan worden gerecycleerd, terwijl 19 à 23 miljoen ton in meren, rivieren en de oceanen terechtkomen. Indien dat niet verandert gaat de plastiekafzet in waterige milieus tegen 2040 verdriedubbelen. Onze consumptie van plastics moet dringend naar beneden. In eigen land krijgen we jaarlijks met 580.000 ton plastiekafval te maken : 56 % verpakkingsafval, 9 % bouwafval, 20 % afval van de auto- en landbouwsector, elektronische apparatuur enz. Van de verpakkingsafval wordt maar 53 % gerecycleerd (vergelijk met de 97% – recyclage van glas en de 89%-recyclage van carton) : amper de helft. Plastic blijkt soms moeilijk te behandelen en het blijft even moeilijk om er voorwerpen van dezelfde kwaliteit van te maken. Er wordt wordt nu gezocht naar samenwerking met een tiental andere Europese landen, om samen tot 70% recyclage van plasticverpakking te komen tegen 2030 …
(Metro, 28.08.2023)
VLEES : DE HELFT VAN DE VOEDSELUITSTOOT
In Hongkong, de VS en Australië eten de consumenten meer dan 120 kilo vlees per jaar, dat is m.d. twee keer zoveel als bij ons. Meer dan de helft van de voedseluitstoot is het gevolg van vleesproductie (rundsvlees 1/4), terwijl de voedselproductie as such verantwoordelijk is voor 26% van de totale uitstoot van broeikasgassen. De afgelopen 50 jaar is de vleesproductie meer dan verdrievoudigd. Als de wereldbevolking tegen 2050 de 10 miljard bereikt wordt drastische vleesreductie essentieel : via maatregelen, waaronder een vleesbelasting ? Het volgen van een plantaardig dieet zou van zijn kant tot 75% minder uitstoot kunnen leiden, vergeleken met de eetgewoonten van vleeseters.
(https://ourworldindata.org>greenhouse-gas-emissions-food)
WINDMOLENS OP ZEE : RECORD
Onze windmolenparken in de Noordzee produceerden dit jaar 8 terrawattuur (TWh) aan stroom, dat komt overeen met de elektriciteitsbehoefte van 2,3 miljoen gezinnen of 10,2 % van de totale elektriciteitsvraag van dit land. De molens draaiden in 2023 zowat 95 % van de tijd.
(Bron : Belgian Offshore Platform)