ENERGIETRANSITIE
KRITIEKE GRONDSTOFFEN
Kritieke grondstoffen zoals lithium, kobalt (batterijen !) en neodymium (windturbines !) zijn cruciaal voor de energietransitie en de digitalisering van de samenleving. Europa is daarvoor afhankelijk van China, zowel voor de grondstoffen als verderop in de productieketen : de magneten voor elektrische auto’s en windturbines bvb. De EU probeert nu alvast 10% van haar nood uit Europese mijnen te halen, maar een nieuwe mijn openen kost 15 jaar … Er wordt daarom ook gepleit voor slimmere ontwerpen van producten, zodat er minder grondstoffen nodig zijn. De producten zouden zeker langer moeten meegaan. De meeste telefoons (vol kritieke grondstoffen) krijgen van de producenten na twee jaar al geen security-updates meer en worden dan maar weggegooid. De producten zouden ook zo moeten ontworpen worden dat je de kritieke materialen erin kan hergebruiken of recyclen, dat is vandaag vaak helemaal niet het geval. Communicatie tussen bedrijven, ontwerpers, wetenschappers en beleidsmakers is zeer dringend nodig.
KLEDING
FOUTE ECO-FLEECE
Zgn. eco-fleecetruien van bvb Fjällraven en Patagonia worden gemaakt van gerecycleerde PET-flessen, waardoor de kledij een milieu-vriendelijk imago heeft. Maar dit soort eco-fleece is helaas allesbehalve duurzaam. Bij iedere wasbeurt komen er nog altijd duizenden microplasticvezels vrij : waarvan de helft door de mazen van de waterzuiveringscentra glipt en het ecosysteem in rivieren en zee bezoedelt. Weekdieren als mosselen, die het water filteren, houden de microplasticdeeltjes binnen en zo komt de plasticrommel uit fleece zelfs op ons bord terecht. Petflessen zouden beter hergebruikt worden in plaats van verwerkt tot fleece. Het outdoormerk Vaude maakt wel tencel-fleecetruien van cellulose uit eucalyptushout. En er is ook fleece op de markt van biologisch katoen (Moyzo, Waschbär). Hoe dan ook was je je fleece best zo weinig mogelijk en indien wel in een GuppyFriend-waszak zo koud mogelijk en met vloeibaar wasmiddel, daarna uithangen om te laten drogen…
(klooker.nl/hoe-duurzaam-is-fleece) (thegreenlist.nl)
KLIMAATVERANDERING
MEER “LUCHTZAKKEN” BIJ VLIEGEN
De luchtvaart is voor een beduidend percentage debet aan de klimaatverandering, maar zij ondergaat ook de gevolgen van de stijgende hoeveelheid koolstofdioxide in de atmosfeer : op de eerste plaats de toenemende verraderlijke en heftige turbulentie, al dan niet bij heldere lucht (clear air turbulence). Dat veroorzaakte de laatste tijd al heel wat problemen en gekwetsten (zelfs doden) in o.m. turbulentie-beruchte streken zoals de lucht boven Myanmar en boven de Atlantische Oceaan. Specialisten werken nu aan betere weerradarsystemen op de grond en in de vliegtuigen, voor tijdige waarschuwing. Om de bijdrage van de luchtvaart aan de luchtvervuiling en de klimaatverandering te beperken wordt er ook aan gedacht om de CO2-producerende brandstof kerosine te vervangen door waterstof, maar dat vraagt totaal andere types vliegtuigen : zelfs met de nodige goede wil slechts realiseerbaar binnen tientallen jaren …
LUCHTVERVUILING
VUILE AUTOLUCHT
De meeste auto’s vervuilen niet alleen de buitenlucht, binnen in een auto bevat de lucht evengoed een cocktail van plasticdeeltjes, verfschilfers, chemische componenten van verharders enz. die je lustig inademt als chauffeur of passagier. Het gaat vooral om vluchtige organische stoffen zoals benzeen en tolueen. Veel van die stoffen zijn kankerverwekkend. Hun bronnen : reinigings- en smeermiddelen, verf, tapijt, vinyl, rubber, lijm. Ze zijn vooral in nieuwe auto’s alomtegenwoordig en de concentraties overschrijden meestal de normen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) : dat geldt bvb voor formaldehyde, een component van de typische geur van nieuwe auto’s. Met die vluchtige stoffen is het zeker oppassen als een wagen in de felle zon heeft gestaan. Lucht hem goed voor het instappen, want hun concentratie schiet dan tientallen keren omhoog. Overigens draai je ook best je autoraam dicht als je een tunnel inrijdt en zet je de ventilator op intern circuleren. De concentraties aan fijnstof en stikstofdioxiden zijn in onderaardse gangen vele malen hoger dan in de buitenlucht en ventilatiesystemen in tunnels hebben maar een zeer beperkt effect (check de Antwerpse fietstunnel : rubriek Wereld van deze Nieuwsbrief 2024). Eens de vervuiling in de auto geraakte krijg je die er nog maar moeilijk uit. Een extra argument om nooit in iemands kielzog te rijden, dicht bij een bron van uitlaatgassen.
MILIEURECHT
KLIMAATARREST EUROPEES HOF (9/4/2024)
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens te Straatsburg betitelde het niet halen van klimaatdoelen als mensenrechtenschending. Artikel 8 van het mensenrechtenverdrag – het recht op een veilig privé- en familieleven – kan nl worden ingezet m.b.t. klimaatverandering. Dat heeft tot gevolg dat de 46 bij het Hof aangesloten landen hun klimaatbeleid tegen het licht moeten houden en zo nodig aanscherpen. Het effect van het arrest zal uit de praktijk moeten blijken (het uitvoeren van het oordeel : de politieke beslissingen over het verminderen van CO2 zijn nog niet genomen), maar de landen zullen met het verminderen van CO2 niet meer kunnen dralen tot 2050. Het klimaat wordt duidelijk een belangrijk thema binnen de rechtspraak. De nieuwste inzichten van de internationale klimaatwetenschap impliceren dat de EU sneller klimaatneutraal moet zijn dan in 2050 en daarin speelt rechtvaardigheid een grote rol
MILIEUVERGUNNINGEN AANVECHTEN
VRIJWAAR DE RECHTEN VAN NATUUR EN MILIEU
Elk jaar worden er in Vlaanderen 400.000 omgevingsvergunningen aangevraagd, meestal voor infrastructuurprojecten. Die zouden beter in de gaten moeten worden gehouden want ze tasten onze open ruimte aan. En meer aangevochten : ze zijn meestal onzorgvuldig opgesteld en het voorhouden van algemeen belang zoals het behoud van natuurwaarden volstaat. Maar er wordt veel vuil spel gespeeld : aanvraagdossiers worden in luikjes gesplitst om aan de verplichte milieueffectrapportering te ontsnappen en de vergunninggevende overheid wuift bezwaren meestal weg. Of maakt je wijs dat er niets meer tegen te doen is. In dat geval is een beroep op de Raad van State of de Raad voor vergunningsbetwistingen mogelijk, vaak met succes : tot spijt van de konkelfoezende politiekers in gemeente- en provincieraden (zij en/of hun ambtenaren zijn soms erg “bevriend” met de projectontwikkelaars). Het vuile spel kan er evengoed in bestaan dat een aanvraag wordt ingetrokken en daarna gewijzigd wordt ingediend om de bestrijdende burger of vereniging op kosten te jagen. Ook door juridische intimidatie. Hoewel rechters steeds meer aandacht beginnen te hebben voor de vermijdbare schade van projecten aan natuurwaarden. Dat zet tal van verenigingen aan om te proberen het verschil te maken, al dan niet met de steun van bvb Bos+ of Greenpeace : de vzw Semper Ferraris, de vzw We Are Nature Brussels, de milieuvereniging Dryade die de overheid wil verplichten om te doen wat nodig is. Bvb met betrekking tot de klimaatopwarming (De Klimaatzaak) of tot het massale pesticidemisbruik en de stikstofoverlast. Voornoemde politiekers nemen het de milieuverdedigers niet in dank af. De soms (ten onrechte) opgehemelde Vlaamse milieuministerin Zuhal Demir (N-VA) weigerde prompt een nochtans reeds goedgekeurde subsidie. De politiekers maken graag wijs dat wat zij beslissen de visie van het volk is, maar in feite draait alles rond de relaties politiekers/ambtenaren en ontwikkelaars. Een even kwalijke rol spelen de milieustudiebureaus. Hun werknemers zijn vaak mensen met een achtergrond in de natuurliefhebberij maar als het er op aankomt worden de belangen van de opdrachtgevers gediend : een overheid duidt aan waar ze naartoe wil en het studiebureau tekent het traject uit, niet zelden met afsnijding van de wettelijk verplichte bochten …
(Bron : Knack, 3 juli 2024)
PESTICIDEN
PESTICIDEN OP BLOEMEN
Na jaren van onderzoek heeft in Frankrijk het fonds voor pesticidenslachtoffers erkend dat het gebruik van pesticiden op bloemen leidde tot de dood van een kind. Dat overlijden van Emmy Marivain (11) bracht het pesticidenmisbruik op bloemen volop in de aandacht. De moeder van het kind werkte in een bloemenwinkel terwijl ze zwanger was en werd daardoor blootgesteld aan bestrijdingsmiddelen. Uiteindelijk is haar dochtertje gestorven aan de gevolgen van leukemie. Weer blijkt een duidelijke relatie tussen pesticiden en kanker . Hoewel het risico de laatste tijden wat verminderde, mag je toch nooit helemaal gerust zijn. En waar zeker nog gevaar schuilt : de bloemen die ingevoerd worden uit Afrika en Zuid-Amerika. Daarf gelden bijna geen pesticidenreglementen en bij ons is er nauwelijks toezicht op bloemen die uit deze regio’s komen …
VERPAKKING
WEG MET WEGWERP
De EU telde anno 2021 zo’n 189 kg verpakkingsafval per inwoner, bij ons was dat 170 kg (Ierland :246 kg, Kroatië : 74 kg). Daarom wil men die afval tegen 2040 met minstens 15 % reduceren in vergelijking met 2018. Volgens een akkoord dd 4 maart 2024 tussen het Europees Parlement en de lidstaten moeten verpakkingen vanaf 2030 recycleerbaar zijn en wordt wegwerpplastic verboden in de horeca. Ook bepaalde wegwerpverpakkingen zoals die voor verse groenten en fruit, voor voeding en drank voor de horecasector, voor individuele verpakkingen en voor kleine toiletartikelen worden vanaf 2030 verboden. Daarnaast moeten de lidstaten tegen 2029 minstens 90 % van de plastic flesjes en drankblikjes gescheiden inzamelen. Het akkoord bant ook PFAS in verpakkingen die in contact komen met voeding tegen 2026.
VOEDING
KOOP LIEVER BIOLOGISCHE BLAUWE BESSEN !
Blauwe bessen minstens twee keer wassen is van levensbelang. Dat stelt de bekende Amerikaanse Environmental Working Group (www.ewg.org), die elk jaar de ‘Dirty Dozen’ en de ‘Clean Fifteen’ uitbrengt, een lijst van groenten en fruit gerangschikt op gebruikte pesticiden. In de top drie van de meest bespoten groeten en fruit staan aardbeien, spinazie en boerenkool. Niet-biologische blauwe bessen staan op nr 16, na sla en komkommer …
WATERONDERZOEK
ESCHERICIA COLI-BACTERIE & ZWEMWATER
Met Natuur 2000 en de fortwerkgroep controleren we al 40 jaar de waterkwaliteit van de fortgracht van Fort Oelegem via het Biotische Index-systeem. Die waterkwaliteit blijkt steeds behoorlijk, soms in contrast met de aangrenzende Schijnbeek. Een en ander wordt nog eens bevestigd door de burgerwetenschapscampagne Watermonsters van de vereniging Waterland (www.waterlandvzw.be). Een 385 tests uit heel Vlaanderen wezen uit dat er in 1/3 van de watermonsters per 100 milliliter water meer dan 2000 kolonies van de bacterie Eschericia coli (een van de meest voorkomende bacteries in de dikke darm van de mens e.a. zoogdieren) zaten . Bij 57% werd de overheidsnorm voor zwemplassen gehaald (minder dan 1000 kolonies) , bij 43 % dus niet. Hoe E. coli in ons water geraakt ? Dierlijke mest, lozing van ongezuiverd huishoudelijk afvalwater of overstorting uit riolering (er zijn 9000 overstort-installaties in Vlaanderen) . Reden tot bezorgdheid , ook over de nalatigheid van de overheid en instanties als Aquafin … Op basis van de aangetroffen E.coli geeft men (zwem) water de kwaliteit Heel goed bij 0-100 kolonievormende eenheden per 100 milliliter water (KVE/100 ml) en Vuil bij meer dan 2000 KVE. De bacterie blijft dus een wel indicator voor de zwemwaterkwaliteit, niet voor de ecologische kwaliteit, dan komt de BI in the picture. Er werd ook gemeten in onze fortgracht : 200 KVE, dus goed.