KALENDERS 2021
Zie onderaan
TIJDSCHRIFTEN 2020
DE SCHARRELAAR 2020/1
Uitg. Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen : 136 blz. Prijs 15 €.
“Een vogeltijdschrift voor lezers” heet het nog altijd en dat maakt het speciaal. Ken je er nog ? Bekende en minder bekende vogelmensen vertellen er vogelverhalen die de moeite zijn. Wel meest Nederlanders, maar nu en dan een Vlaming. Er zitten er nogal wat bij die een boekje uit de beroemde Vogelserie van Atlas Contact schreven. Kees Camphuysen bvb, de meeuwenman van het Texelse Instituut voor Zeeonderzoek. Hugh Gallacher kennen we van Vogels Leren Kennen, een leuk startersboek dat ooit heel wat N2’ers op de goede weg zette. Prof.em. Jelle Reumer is vertebratenpaleontoloog en zorgt voor de natuurrubriek van het dagblad Trouw. Hij schrijft over onze Age of Birds. Remco Daalder heeft het over een lucht en een zee vol vogels bij de Bass Rock van de jan-van-genten, op een half uur van Edinburgh. En natuurreiziger Alexander Reeuwijk in de rubriek Vogelboeken over de vogelaquarellen van de Indische vogelschilder uit de Companytijd Zain ud Din. Enzovoort. Deze Scharrelaar eindigt ook met een vertaalwedstrijd : een gedicht van Thomas Hardy, The Darkling Thrush (Jan Wijnhoven maakte er De Avondlijster van).
DE SCHARRELAAR 2021/2
Uitg. AtlasContact, Amsterdam-Antwerpen : 119 blz. Prijs 15 €
De onvergelijkbare Rob Bijlsma (1955) meet de welvaart van Nederland af aan de productie van avifauna’s en verder zag ie vogelfotografen zich in een echte horde op een draaihalzenfamilie storten. Marien ecoloog Camphuysen (zie hierboven) leert veel door in aangespoelde zeevogels te snijden en mijmert na bij een door kanker verwoeste, uiterlijk nog intacte zwarte zee-eend. Marja Vuijsje vertelt over een roodborst die zij ‘had’ in de Amsterdamse Hortus Botanicus. Eendenkooispecialist Tom Lebret herleeft door een bijdrage over kooien van Gerard Ouweneel. En Reeuwijk vond bij Antiquariaat Junk een exemplaar van Oiseaux Dorés ou à Reflets Métalliques door Audebert en Viellot uit 1801, waar kolibries bijna tot leven komen, hoewel getekend naar opgezette exemplaren.
ROOTS VOGELMAGAZINE NAJAAR 2020
Uitg.New Skool Media, Amsterdam : 84 blz. Prijs 5,25 €.
Weer een inhoud die er mag zijn. Een startartikel over eenden en eendenhotspots. Tips voor een vogeltuin en voor vogelwandelen in de Oostvaardersplassen. Een verrekijkertest , van een Meopta Optika HD 8×42 à 319 € tot een Swarovski El Pure 12×42 à 2.970 €, te testen in het Vogelinfocentrum Texel.De vogelplekjes van iets bekendere vogelaars zoals Begijn Le Bleu (Waasmunster). Hoe buizerd, ruigpootbuizerd en wespendief uit elkaar houden ? Een bijdrage over vogelveren met een verwijzing naar de verenbib fearherbase.info en naar Vogelveren van Einhard Bezzel. Een inkijk in de inhoud en de foto’s van Otto Plantema’s nieuwe boek Around the world for penguins (18 soorten in 42 jaar : pbase.com/otto1/penguins). Ook een gesprek met Debby Doodeman van fogol.nl die een boek over vogelaars schreef en over de stijgende populariteit van het vogelen. En nog vele kleine wetenswaardigheden (hoe een Bioblitz-pagina aanmaken) en info. Het volgende nummer is voorzien voor de lente van 2021.
DE SCHARRELAAR 2020/2
Uitg. Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen :119 blz. Prijs 16 €
In dit nummer schrijft o.m. Achilles Cools, over bijeneters. En Kees Camphuysen, over een krankzinnig mooie zwarte zee-eend geveld door uitgezaaide kanker. En Louis Beyens, over de raaf als ‘boodschapper’. En ganzenspecialist Bartwolt Ebbinge, over brandganzen die kolganzen het gras voor de voeten wegmaaien. En Gerard Ouweneel die een wilde eendenboek voorbereidt, over eendenkooien en het destijdse speurwerk van Tom Lebret (Achter de schermen). Ook in deze aflevering verwijst Alexander Reeuwijk naar ’n om zijn afbeeldingen (op ware grootte) beroemd vogelboek : Oiseaux Dorés, ou à Reflets Métalliques, van Audebert en Viellot.
NIEUWE BOEKEN 2020
BIJZONDER
ATLAS VAN HET WERELDERFGOED
https://www.lannoo.be/nl/atlas-van-het-unesco-werelderfgoed
Oorspr.titel Das UNESCO-Welterbe – Atlas & Lexikon. Uitg. Lannoo, Tielt, tweede druk 2020 : 676 blz. Prijs. 99.00 € . ISBN 9789401 461962. NUR 500/519.
Op de achterkant lees je : een verbluffend cartografisch en naslagwerk, dat op een unieke manier de mooiste dingen samenbrengt die de mensheid en de natuur ons hebben nagelaten, alle huidige 1121 sites van het Unesco-werelderfgoed worden in woord en beeld voorgesteld. En op een flyer binnen : een reisgids die meer dan 19.000 bezienswaardige natuurlandschappen, natuurparken, reservaten, metropolen, cultuurmonumenten, biosfeerresevaten en Geoparks voorstelt.
De Vlaamse en Nederlandse Unesco-Commissies gaven hun auspiciën, dat is ook niet niks, je wil het dus wel eens checken. Het is inderdaad een monument van een wereldatlas, met een navenant formaat en gewicht. Na een 30-tal pagina’s definities, legenda en nieuw erfgoed 2019/2020 volgen de landen van Europa, Azië, Australië/Oceanië, Afrika, Noord- en Midden-Amerika, Zuid-Amerika : eerst het werelderfgoed en dan de atlaskaarten met commentaar en de nodige aanduidingen, de kaarten van Europa op een schaal van 1:2 miljoen en het kaartwerk van de wereld op een schaal van 1:4 miljoen. De Benelux vind je terug op de bladzijden 22-26, van de Waddenzee over de Stelling van Amsterdam tot de Kinderdijk voor Nederland, van Brugge over de Brusselse Grote Markt tot de Belforten bij ons. Op de landkaarten staat het allemaal nog eens in het rood of het groen vermeld, samen met een rist symbolen waarvoor je best vooraf voornoemde legenda doorneemt. En zo kan je dus ook de rest van de wereld doornemen : op de atlaskaarten vind je uiteraard een stuk meer terug dan in het erfgoedgedeelte, dat heeft ook te maken met het ontstaan van de lijst en de soms wel wat merkwaardige voordrachten door de aangesloten landen…
Een boek dat je wellicht de rest van je leven bijhoudt en raadpleegt , zo kan de forse prijs wel geslikt worden ?
BIJZONDER
ZOÖNOSE : HOE DODELIJKE ZIEKTEN VAN DIEREN NAAR MENSEN OVERSPRINGEN
David Quammen. Oorspr.titel : Spillover. Uitg. Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 2020 : 566 blz. Prijs 20.00 €. ISBN 9789045042503. NUR 860/740.
Zoönose = een ziekte die wij van andere dieren krijgen.
De Amerikaanse wetenschapsjournalist Quammen schreef in 2012 (SARS !) een boek over hoe dierlijke infectieziekten een menselijke pandemie kunnen veroorzaken. Atlas Contact brengt dit boek in 2020 opnieuw uit als ‘het boek dar de coronacrisis voorspelde’. Hoe die crisis is kunnen uitbreken zal nog precies moeten blijken, maar de wetenschappelijke en ecologische achtergronden van zulke infectieziekten zijn het bestuderen en weten zeker waard. Quammen onderzoekt ziekten als vogelgriep, ebola, hiv en Q-koorts. Die hebben één ding gemeen : ze zijn afkomstig van in het wild levende dieren en ze worden op mensen overgebracht via een proces dat zoönose heet (in het Engels : spillover). Door activiteiten als het vernietigen van tropisch regenwoud en andere wilde landschappen verstoren de mensen ecosystemen en ontnemen zij dieren met onbekende virussen hun thuis. Als die mensen dan besmet geraken met een zoönose verspreiden zij deze vervolgens moeiteloos over de hele wereld.
BIJZONDER
61 EILANDEN IN DE WADDENZEE : EEN ONTDEKKINGSREIS
Evert Jan Prins. Uitg. Noordboek, Gorredijk, 2020 : 400 blz. Prijs 49.90 €. ISBN 978 90 5615 6732. NUR 500/ 410.
Als je op zoek was naar een aantrekkelijk boek dat serieuze info geeft over echt alle bewoonde en onbewoonde Waddeneilanden, van de Razende Bol bij Texel tot en met Langli in Denemarken : hier is er eindelijk één. En wat voor een. We kunnen het afmeten aan onze eigen kennis van Wadden, opgedaan tijdens 50 jaar Natuur 2000-kampen in het Nederlandse deel van dat fascinerende werelderfgoed. Wie op eigen houtje eens naar Texel of Terschelling of Schier wil trekken, krijgt hier de volledige story plus de nodige bezoekstips. Voor Schier wordt zelfs ‘onze’ Kooi niet vergeten, met een foto van Theun Talsma. Hoeveel reizen, hoeveel waardevolle contacten, hoeveel literatuur, hoeveel fantastische foto’s maakten dit boek mogelijk ? Het geeft ook grote zin om, net zoals de auteur in 2002, te zeggen : we doen ze allemaal. Overal beklimmen we een duin, kijken we om ons heen en prijzen we ons gelukkig zoals schrijver Mathijs Deen in zijn voorwoord. Daar is dit eilandenboek evengoed een perfecte voorbereiding op. Het wijst bvb de weg naar het verbluffend mooie Norderney en voor Knechtsand vertelt Prins het hier niet zo bekende verhaal van Hoher Knechtsand, het grootste ruigebied voor (honderdduizenden) bergeenden in West-Europa, dat door de Britten en de Amerikanen jarenlang na WO2 als schietschijf voor bombardementen werd gebruikt nadat ze Helgoland al grondig vernielden …
NATUUR
FILOSOFIE
METAZOA : HET DIERENRIJK EN DE EVOLUTIE VAN HET BEWUSTZIJN
Peter Godfrey-Smith. Oorspr.titel Metazoa. Uitg. Unieboek/Het Spectrum bv, Amsterdam, 2020 : 351 blz. Prijs 22.99 €. ISBN 9789000346202. NUR 922.
Hoe ontstond uit de materie van het lichaam een bewustzijn ? Godfrey-Smith stelt dat alle dieren (de metazoa), zij het in verschillende mate, denken en ervaren. Hoe is dat ontstaan ? Hij brengt in kaart hoe evolutionaire ontwikkelingen het subjectieve leven van dieren hebben gevormd. Menselijk en dierlijk bewustzijn liggen in elkaars verlengde …
ALGEMEEN/BIODIVERSITEIT
EEN LEVEN OP ONZE PLANEET
David Attenborough. Oorspr.titel A Life on Our PLanet. Uitg. Luitingh-Sijthoff, Amsterdam, 2020 : 256 blz. Prijs 20 €. ISBN 9789024592074. NUR 410.
Attenborough (94) kijkt terug op een eeuw verlies van wilde natuur en biodiversiteit en vraagt zich af wat we kunnen doen om de natuur weer wild te maken. We hebben nog één kans, hebben we de wil om het te doen ?
PALEO
WIE VERMOORDDE DE NEANDERTHALER ?
Silvana Condemi/François Savatier. Oorspr.titel Néandertal, mon frère : 300.000 ans d’histoire de l’homme. Uitg. EPO, Berchem, 2020 : 286 blz. Prijs 22,50 €. ISBN 9789462 672031. NUR 680/682.
Een puzzel die wetenschappers en historici al tijdenlang in de ban houdt. De neanderthaler hield het wel 20.000 generaties uit, maar op een paar duizend jaar wist de homo sapiens de neanderthalers in Europa te vervangen. Versmelting met de massa homo sapiensen ? Er zijn neanderthalers te vinden bij de voorouders van alle Euraziatische inwoners. De eerste homo sapiensen in Europa waren al het resultaat van kruisingen tussen neanderthalers en homo sapiensen in het Nabije Oosten en West-Azië. Cruciaal : de gemeenschap tussen neanderthalermannen en sapiensvrouwen was onvruchtbaar…
ASTRONOMIE
LICHT IN DE DUISTERNIS : ZWARTE GATEN , HET UNIVERSUM EN WIJ.
Heino Falcke/Jörg Römer. UItg.Prometheus, Amsterdam, 2020 : 336 blz. Prijs 24,99 €. ISBN 9789044645231.
In april 2019. toonde Heino Falcke het allereerste beeld van een zwart gat, het hart van een sterrenstelsel op 55 miljoen lichtjaren van de aarde. Zwarte gaten zijn de restanten van zware sterren die aan het eind van hun leven met een explosie hun mantel afwerpen, waarna de kern implodeert tot een klein object met een enorme massa : zo groot dat ie alles wat in de buurt komt aantrekt en opslokt. Het enige dat met moeite in beeld kan worden gebracht zijn deeltjes die aan de maalstroom richting zwart gat ontkomen en naar buiten worden geslingerd. Falcke geeft hier een beknopte geschiedenis van natuurkunde en kosmologie, verhaalt over de inspanningen die nodig waren om voornoemd beeld te maken alsmede over de wetenschap die schuilgaat in zwarte gaten, om te eindigen met een verademende kijk op de kosmos en het menselijk bestaan.
HET RUIMTEBOEK : OVER STERREN, SATELLIETEN EN PLANETEN
Sarah Devos. UItg. Manteau/Standaard Uitgeverij NV, Antwerpen, 2020 : 192 blz. Prijs 24, 99 €. ISBN 978 90 223 3720 2. NUR 410.
Devos schreef ook Het Bosboek en Het Zeeboek. Ze is geen specialiste maar ze verstaat wel helemaal de kunst om zich grondig te documenteren en dan de dingen begrijpelijk uit te leggen. Voor ze het waagt om het in dit boek even over de theorie van het multiversum te hebben is ze ver daarvoor vertrokken van de big bang en heeft ze het verhaal verteld van de aarde, onze maan en onze zon, onze planeten, de sterren, de kometen en de satellieten. Ze leert je o.m. ook je weg te vinden aan de sterrenhemel en ‘vallende sterren’ te spotten, het hele jaar door…
AARDWETENSCHAPPEN
EUROPA DE EERSTE 100 MILJOEN JAAR
Tim Flannery. Oorspr.titel Europe, A Natural History. Uitg. Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen,2020 : 400 blz. Prijs 29.99 €. ISBN 978045037769. NUR 410/930.
WELKOM IN HET NOVACEEN : HYPERINTELLIGENTIE, GAIA EN DE MENS
James Lovelock. Oorspr.titel Novacene, The Coming Age of Hyperintelligence. Uitg. Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 2020 : 172 blz. Prijs 19.99 €. ISBN 0789045040349. NUR 600/910/930.
Een honderdjarige schreef in 2019 het laatste en belangrijkste boek van zijn leven. Milieudenker Lovelock (° 1919 ! de Gaia-hypothese !) acht het Antropoceen en de technologische overheersing van de mens na 300 jaar, sedert Newcomens stommachine, ten einde : het nieuwe Novoceentijdperk met zijn kunstmatige intelligentie is begonnen. Hyperintelligente nieuwe levensvormen, de cyborgs, zullen de mensen beschouwen zoals wij de planten nu : hopeloos traag werkende en denkende mechanismen.
METEO
DAG & NACHT : DE HEMEL VERKLAARD
Helga van Leur & Govert Schilling. Uitg. Fontaine Uitgevers, Amsterdam, 2020 : 192 blz. ISBN 9789059565425. NUR 910.
Een mooi en toegankelijk boek voor iedereen die wel eens omhoog kijkt en dan duidelijk vragen beantwoord wil krijgen. Aan de hand van prachtige foto’s beschrijven meteoroloog van Leur en astronoom Schilling wat er overdag en ’s nachts zichtbaar is aan de hemel, van wolken en halo’s tot poollicht en vallende sterren en kometen. En tegelijk leggen ze ook uit wat daar achter zit. Interessant : een ‘wolkenwijzer’ als appendix en ook één over hemelfotografie met je smartphone.
CELBIOLOGIE
CELLEN : DE MOLECULAIRE MACHINES VAN HET LEVEN
Jack Challoner. Oorspr.titel The Cell – A visual tour of the building block of life. Uitg. Veen Media, Utrecht, 2020 : 192 blz. Prijs 45.00 €. ISBN 9789085 716860. NUR 923. I.s.m. NewScientist. Deel 152 van de Wetenschappelijke Bibliotheek.
(bespreking volgt)
PLANTEN
HEUKELS’ FLORA VAN NEDERLAND
Leni Duistermaat. Uitg. Noordhoff Uitgevers, Groningen/Utrecht, vierentwintigste druk 2020 : 841 blz. Prijs 54.95 €. ISBN 978 90 01 58956 1.
De onderwijzer Hendrik Heukels was in 1883 de eerste die een Schoolflora van Nederland maakte. Het boek groeide met de volgende edities (tegenwoordig bijgewerkt door het Rijksherbarium in Leiden : de Leidse plantkundige Duistermaat is verbonden aan Naturalis Biodiversity Center) en dank zij zijn determinatietabellen uit tot het onbetwiste standaardwerk over de Nederlandse flora. Voor het op naam brengen van planten is dit boek onmisbaar. Een hoofdsleutel leidt je naar de juiste plantenfamilie en vervolgens leiden kleinere determinatietabellen je naar het plantengeslacht en de soortnaam. Alle inheemse planten en verwilderde planten worden kort beschreven, met een zwart-wittekening (soms nog uit 1883 !) en info over bloeitijd, standplaatsen en verspreiding. Deze nieuwste versie wijkt behoorlijk af van de 23e uit 2005. Ze is bijna 2 x zo dik, bevat meer dan 2000 soorten waarvan bijna 500 nieuwe en daarnaast is de bewerking van een aantal groepen veranderd : nieuwe omschrijvingen van soorten en ondersoorten , bvb bij de teunisbloem, waterranonkels en kweekgras. In de afgelopen 15 jaar is ook veel DNA onderzocht. Dat leidt o.m. tot een opsplitsing van het genus Chenopodium (ganzenvoet). Qua naamsveranderingen voerde Duistermaat alleen deze uit die wetenschappelijk gezien onontkoombaar waren en die resulteren in morfologisch goed herkenbare taxa. By the way : de nieuwe flora biedt acht pagina’s over de braam, met een determinatietabel voor maar liefst zeventig soorten.
NIEUWE PLANTENGIDS VOOR ONDERWEG
Thomas Schauer/Claus Caspari/Stefan Caspari. Oorspr.titel Der BLV-Pflanzenführer für unterwegs. Uitg. Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, achtste druk 2020 : 492 blz. Prijs 24.99 €. ISBN 9789021575070. NUR 428.
Een gids voor 1150 veelvoorkomende planten. De soorten zijn zo ingedeeld dat een onbekende plant ook zonder botanische voorkennis op te zoeken valt. De kruidachtige planten staan nl. geordend volgens de bloemkleur. En de planten in een kleurcategorie zijn aan de hand van de kenmerken van hun bloemen nog eens in 4 groepen ondergebracht. De grassen worden apart behandeld en daarna volgen de naaldbomen, de loofbomen, de struiken en de dwergstruiken.
STADSFLORA VAN DE LAGE LANDEN
Door Ton Denters. Uitg. Fontaine Uitgevers,Amsterdam, 2020 : 448 blz. Prijs 34.95 €. ISBN 9789059569737. NUR 424.
Dit boek staat niet voor niets op de longlist voor de Jan Wolkersprijs 2020. Het volgt de Veldgids Stadsplanten op uit 2004 en presenteert 800 soorten wilde planten van Nederlandse en Vlaamse steden : gerangschikt op bloemkleur en verder zoveel mogelijk op verwantschap en gelijkenis, met voor elke soort nog een veelvertellende infobalk onder de foto en boven de ‘soorttekst’. En met extra plaats voor de ‘Boegbeelden’, de stadsplanten ‘pur sang’. Achteraan nog 130 pagina’s ‘Steden in Beeld’, met stadswandelingen en kijktips in 28 steden w.o. onder de rivieren Antwerpen (Van Dok tot Steen), , Breda, Brugge, Brussel, Genk, Gent, Ieper, Leuven, Maastricht, Middelburg, Tilburg.
VELDGIDS ORCHIDEEËN VAN EUROPA EN HET MEDITERRANE GEBIED
Rolf Kühn, Hendrik AE Pedersen, Philip Cribb. Oorspr. titel Field Guide to the Orchids of Europe and the Mediterranean. Uitg. Noordboek, Gorredijk, 2020 : 430 blz. Prijs 37.90 €. ISBN 9789056 156039.
Door wetenschappers van de Londense Kew Gardens ! Na een serieuze inleiding krijg je voor 300 taxa plus 70 geselecteerde natuurlijke hybriden een beschrijving (belangrijke morfologische kenmerken) en gegevens over verspreiding, c.q. habitat en bloeiperiode. En natuurlijk ook verspreidingskaartjes en foto’s. De nomenclatuur volgt de World Checklist of Flowering Plant Families. Op het einde een elementaire bibliografie en de namenregisters. Op pag.IV raakt de voorzitter van de KNNV-werkgroep Europese Orchideeën de discussie aan over het soortbegrip. Wat is een soort en hoeveel soorten zijn er ? Een overvloed aan namen heeft tot verwarring geleid en een alomvattende wetenschappelijke herbeoordeling laat op zich wachten.
OP ZOEK NAAR HET PARADIJS. FLORA OP HET LAM GODS.
Paul Van den Bremt, Hilde Van Crombrugghe. Uitg.Provincie Oost-Vlaanderen, Gent, 2020 : 296 blz. Prijs 25 €. ISBN 9789082732870.
Het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck, onthuld in 1432, wordt wereldwijd erkend als artistiek hoogtepunt, één van de meest invloedrijke schilderijen ooit gemaakt. Dit boek focust op het weelderige decor aan planten en bloemen. Een staalkaart van artistiek vakmanschap, van botanische kennis en van christelijke symboliek.
BOMEN EN STRUIKEN
BASISGIDS BOMEN EN STRUIKEN
Arie van den Bremer. Uitg. KNNV Uitgeverij, Zeist, 2020 : 172 blz. Prijs 23.50 €. ISBN 9789050117302.
Het woord basisgids is belangrijk. Hier worden een kleine 150 soorten beschreven en in beeld gebracht met foto’s. Ook zijn determinatiesleutels opgenomen om te kunnen bepalen wat je onderweg tegenkomt. Behulpzaam bij het identificeren van onbekende bomen en struiken.
WAT BOMEN ONS VERTELLEN
Valerie Trouet. Uitg. Lannoo, Tielt, 2020 : 296 blz. Prijs 22.99 €. ISBN/EAN 9789401466752. NUR 682.
Een topwetenschapster (20 jaar klimaatstudie aan de hand van groeiringen van bomen) toont wat de studie van bomen kan leren over de mens, zijn geschiedenis en zijn toekomst. Boek bekroond met de Jan Wolkersprijs 2020.
EETBARE BOMEN EN STRUIKEN
Otmar Diez. Oorspr.titel Unsere essbare Bäume und Sträucher. Uitg. Noordboek, Gorredijk, 2020 : 200 blz. Prijs 19.99 €. ISBN 978 90 5615 605 3. NUR 411.
Na een stuk praktische info een goed overzicht van wilde en gecultiveerde bomen en struiken waarvan de vruchten, bladeren, knoppen, bloemen, sappen eetbaar c.q bruikbaar zijn. Ook een hoofdstuk met 20 voor de mens oneetbare/giftige bomen en struiken (gewone kastanje, sporkehout, cardinaalsmuts …).
DIEREN
INSECTEN
ANWB INSECTENGIDS
Heiko Bellmann. Oorspr.titel Der Kosmos Insektenführer. Uitg. Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, derde druk 2020 : 454 blz. Prijs 32.50 €. ISBN 9789021575360. NUR 432.
VELDGIDS LIBELLEN
Frank Bos, Marcel Wasscher, Weia Reinboud. Uitg. KNNV UItgeverij, 9de geheel herziene druk 2020 : 288 blz. Prijs 28.95 €. ISBN 9789050117586. NUR 432.
Het onvolprezen determinatiehulpmiddel bij uitstek, met aangepaste foto’s en verspreidingskaartjes, c.q. aangepaste tekst van de eerste druk (1997). Voor 100 Noord- en Midden-Europese soorten foto’s van mannetje en vrouwtje, zwart-wittekeningen voor detailkenmerken (achterlijftekeningen, aanhangsels, zijkant borststukken…).
Een speciale vermelding verdient hier mede-auteur Weia Reinboud (70), die voor elke druk van de gids het technische werk deed. Een bijzondere vrouw die aan hoogspringen en jazz doet, die een determinatietabel ontwierp om op afstand libellen te kunnen herkennen (Stop het doden, entomologen !) en die ook nog een nieuwe Cupola-kaartprojectie ontwikkelde waarop het landoppervlak natuurgetrouwer is weergegeven. Ze werkt ondertussen aan een motmuggentabel…
ANWB VLINDERGIDS
Heiko Bellmann. Oorspr.titel Der neue Kosmos Schmetterlingsführer. Uitg. Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, zevende druk 2020 : 445 blz. Prijs 32.50 €. ISBN 9789021575551. NUR 411.
VOGELS
FWIET ! FWIET ! DE PASSIE VAN HET VOGELKIJKEN
Begijn Le Bleu. Uitg. Sterck & De Vreese, Gorredijk, 2020 : 240 blz. Prijs 22.50 €. ISBN 9789056155933. NUR 320/435.
Het begint met een Boedhistisch verhaal : Een zenmeester stond eens voor zijn leerlingen en zou ze toespreken. Nog voor hij zijn mond opendeed zong er een vogel. Hij zei : Ik hoef niets meer te zeggen. Dit is een boek van een vogelkennende comedian en oud-schoolfrik die de kunst van het natuurverhalen vertellen beheerst, zeldzaam in de Lage Landen. Zijn uitgangspunt van jongs af aan was verwondering, maar gaandeweg kwam daar ook verontwaardiging bij : over bvb de aftakeling van natuurwaarden in ons op hol geslagen landbouwsysteem, over het verdwijnen van onze weide- en akkervogels. De schoonheid van een grauwe gors kan je vandaag niet meer bewonderen zonder te vermelden dat deze vogel wegkwijnt. Die akkervogel met zijn formidabele zang treedt op in één van de 48 vogelverhalen en dat doen ook de kruisbekken van de Deux Ourthes, de zwarte specht in een Noordbrabants bos, de ‘geheime’ nachtzwaluw in zijn buurt, the hobby that grabbed a swallow bij Batumi, enz. Achteraan 30 QR-codes die naar de podcast-reeks Fwiet! Fwiet! leiden.
HAYMAN’S ZAKGIDS VOGELS
Peter Hayman, Rob Hume. Oorspr.titel The Birdwatching Pocket Guide to Britain and Europe. Uitg. Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, negende druk 2020 : 320 blz. Prijs 17,50 € . ISBN 9789021 375353. NUR 435.
Bestseller. Een van onze 5 ‘grote’ en beste vogelgidsen, wel in handig zakformaat en nog redelijk betaalbaar. Alle Europese broedvogels, standvogels, doortrekkers en dwaalgasten : elke soort in vlucht en in rust dank zij de unieke, beroemde Haymantekeningen. Toegankelijke teksten. Enigszins andere indeling t.o.v. de vroegere drukken : zwanen/ganzen/eenden nu vooraan i.p.v. duikers en futen en er staan ook afmetingen bij de afbeeldingen. Value for money.
OOIEVAARS ZONDER GRENZEN
Kris Struyf. Uitg. Witsand, Antwerpen, 2020. Prijs 22.50 €. ISBN 9789492934529.
Volgens de uitgever : Het boek dat beschrijft hoe de ooievaar terugkwam naar onze streken. De ultieme ooievaarsgids, van de hand van de vader van het Ooievaarproject (oud-lid van Natuur 2000).
DE ZWARTE SPECHT
Koos Dijksterhuis. Uitg. Atlas Contact, Amsterdam-Antwerpen, 2020 : 144 blz. Prijs 19.99 €. ISBN 978 90 450 4121. NUR 435.
Zag je het filmpje van Marc Gorrens met de erop los hakkende Zwarte specht op Fort Oelegem (nieuwsbriefnatuur2000.be 2020, Nieuws van Fort Oelegem) ? De Zwarte specht is ons vanaf onze eerste kampwaarnemingen, bvb in de buurt van de Hoge Venen anno 1969, blijven fascineren. Dat geldt blijkbaar ook voor natuursjournalist Dijksterhuis, van kindsaf evengoed gegrepen door de gitzwarte bosvogel met zijn felrode pet. In 21 hoofdstukken biedt hij zijn weten over de vogel aan, mede gevoed door info uit een 40-tal geraadpeegde literatuurtitels.
P.S. In de Vogelserie van Atlas Contact verschenen eerder reeds 17 boekjes : over de gierzwaluw, de goudvink, de grutto, de huismus, de kauw, de koekoek, de merel, de rotgans, de slechtvalk, de spreeuw, de meerkoet, de zilvermeeuw, de kievit,de raaf, de tapuit de bergeend en de Turkse tortel.
VOGELS IN DE LAGE LANDEN : DE MOOISTE SOORTEN, HUN LEEFGEBIEDEN EN BEDREIGINGEN
Ger Meesters. Uitg. Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 2020 : 240 blz. Prijs 27.50 €. ISBN 9789021 575056. NUR 433.
Ger Meesters is een doorgewinterde vogelaar (Vogels kijken, De 101 beste vogelkijkgebieden), hij wordt ook vaak gevraagd voor de vertaling van buitenlandse natuurpublicaties. In dit boek draait het rond de Nederlandse Nationale Parken en het Grenspark De Zoom/Kalmthoutse Heide plus de Uitkerkse Polder, de Bourgoyen-Ossemeersen, De Liereman, Averbode Bos en Heide en het Schulensbroek. Na een summiere beschrijving van die gebieden worden in evenveel hoofdstukken dan de verhalen van 3 à 4 vogels geparachuteerd. Voor Kalmthout bvb de Huismus, de Grutto en de Braamlsluiper. Die vogelverhalen zijn interessant maar nogal Nederlands-betrokken en wat ze specifiek in voornoemde hoofdstukken komen doen is niet duidelijk. Vele mooie foto’s.
VOGELTREK : DE OPMERKELIJKE WERELDREIZEN VAN VOGELS
Melissa Mayntz. Oorspr.titel Migration : Exploring the Remarkable Journeys of Birds. Uitg. Luitingh-Sijthoff B.V., Amsterdam, 2020 : 144 blz. Prijs 17.50 €. ISBN 9789024591640. NUR 435.
Van de ca. 10.000 vogelsoorten in de wereld kan je de helft als trekvogel beschouwen maar niet één van die 5000 trekt op dezelfde manier. Mensen worden er al m.d. 3000 jaar gefascineerd en toch blijft het moeilijk om ogenschijnlijk eenvoudige vragen als wanneer/in welke richting/hoe ver afdoend te beantwoorden. Dit interessante en leuk geïllustreerde boekje gaat er allesbehalve saai op in, tot en met de rol die jij erbij kan spelen. Verspreid/verstopt in de 144 pagina’s : ook de eigen stories van een 20 opvallende trekkers : natuurlijk de noordse stern als afstandsrecordhouder en de indische gans als hoogtekampioen, maar evengoed de grijze notenkraker uit de Rocky Mountains – die maar een paar honderd meter trekt, om te ontsnappen aan het zwaarste winterweer rond de bergtoppen.
ZWARTE MERELS, WITTE MERELS : ALBINISME EN ANDERE KLEURAFWIJKINGEN BIJ VOGELS
Harvey van Dijk en Hein van Grouw. Uitg. Noordboek, Gorredijk, 2020 : 160 blz. ISBN 978 90 5615 670 1. NUR 435.
Albinisme en melanisme intrigeren elke vogelaar. Ook van Diek die er een hele foto-verzameling over aanlegde, wat hem de naam ‘Mister Albino’ bezorgde. Van Grouw beheerde een uitgebreide kleurenafwijkingencollectie van Naturalis en weet alles van mutaties, kleurafwijkingen er erfelijkheid. Hij schreef de tekst en maakt duidelijk dat het allemaal wel wat ingewikkelder is. Minder dan 1% van de gepubliceerde waarnemingen van een ‘albino’ is ook echt deze mutatie. De juiste kleurbenaming geven aan een afwijkend gekleurde vogel blijft moeilijk. Spreek zeker nooit van ‘gedeeltelijk albino’ !
ZOOGDIEREN
VELDGIDS EUROPESE ZOOGDIEREN
Peter Twisk, Annemarie van Diepenbeek, Jan Piet Bekker. Uitg. KNNV UItgeverij, Zeist, 5de druk 2020 : 368 blz. Prijs 36,59 €. ISBN 978 90 5011 7579. NUR 436.
De KNNV-veldgidsen hebben hun reputatie. Ook in dit geval weer een indrukwekkende determinatiegids door drie bekende veldbiologen, voor alle zoogdieren van Europa tot aan de oostelijke EU-grenzen. Algemene info over het waarnemen, de sporen en het op naam brengen . Overzichten met herkenningspunten. Schedelkenmerken voor lastige soorten. Gedetailleerde soortbeschrijvingen, met (vooral laterale) tekeningen van Peter Twisk, foto’s van Rollin Verlinde en ook verspreidingskaartjes natuurlijk. Tips om de kans op waarneming te vergroten (sporen). Literatuurlijst.
Vooraan steekt een velletje met errata : te verbeteren onjuistheden, veroorzaakt door een technische fout…
NATUURGEBIEDEN
GLANS OP HET WAD
Dick Hoekstra. Uitg. Noordboek, Gorredijk, 2020 : 240 blz. Prijs 22,50 €. ISBN 978 90 5615 498 1.
Als je de story van de Waddeneilanden Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog nu eens goed uitgelegd wil krijgen voor je er een nieuwe keer heen trekt : neem dan dit boek door. Hoekstra heeft er echt veel in bijeen gebracht over het ontstaan en de eigen geschiedenissen, over de verschillende eiland-delen en de dorpen, over de landschappen, enz. Tot het ‘laatste nieuws’ toe : bvb dat de vm. residentie van de eilandheren en later van de Duitse graaf-eigenaar van Schiermonnikoog , in onze eerste Schierkampentijd jeugdherberg Rijsbergen, sedert 2019 het cisterciënzerklooster Schiermonnikoog is geworden. Honderden mooie, nietbanale foto’s.
TEXEL : EIGEN EILAND
Huub Schous. Uitg. Pirola, Schoorl, 2020 : 176 blz. Prijs 22,50 €. ISBN 978 90 6455 891 7.
Schous solliciteerde in 1976 als 17jarig joch voor een job als jeugherbergassistent op Texel en geraakte zoals wij meteen verliefd op het eiland. Dat resulteerde later in dit boek, waarvoor hij eerst veel literatuur en 22 interviewverhalen verzamelde. Over het ontstaan van Texel, de geschiedenis, de natuur, het landschap en de 7 dorpen. Goed voor een perfecte voorbereiding op een Texelreis waar je alles uit wil halen !
NATUUR/MILIEU EN REIZEN
OFF THE BEATEN TRACK : BIJZONDERE PLEKKEN OP DE WERELD DIE JE WAARSCHIJNLIJK NOG NIET KENT
Elke Salverda & Sarah Reinhoudt. Uitg. Wander-Lust/Kosmos Uitgevers, Utrecht/Amsterdam, 2020 : 208 blz. Prijs 22.50 €. ISBN 9789021 575582. NUR 500.
Wanderlust, het sterke verlangen om erop uit te trekken en te reizen. Naar het woord van de Dalai Lama : Once a year, go someplace you’ve never been before. Dat leidde de ‘schrijfsters’ naar een reisplatform en naar dit boek over weinig bekende (natuur) plekjes : in Nederland (Kennemerland, Pampus …), de Ardennen (Nadrin, Martelange), verder in Europa, op de andere continenten en op 22 eilanden (Madeira, maar ook Komodo en Tuvalu, voor het onbewoonbaar wordt). Een mooi boek met mooie foto’s, zijn 22.50 € waard.
www.wander-lust.nlhg
DUURZAAM REIZEN : 15 INSPIRERENDE BESTEMMINGEN IN EUROPA
Professional Wild Child. Uitg. Kosmos UItgevers, Utrecht/Antwerpen, 2020 : 216 blz. Prijs 21.99 €. ISBN 878 90 215 7742 5. NUR 500.
Zoë van Liere (professionalwildchild.com) wil de wereld vrijer, avontuurlijker en bewuster maken. Ook bewust van het feit dat de toeristenindustrie vaak verre van duurzaam is, neem de cruise business bvb. Volgens haar hoef je niet per se minder te reizen, maar wel graag groener : rekening houdend met mens, dier en natuur. Daarvoor geeft zij de nodige stappenplannen en heel veel nuttige tips, tot een groene paklijst toe – mede aan de hand van 15 uitgekozen ‘Europese’ bestemmingen,. O.m. Terschelling, het hele jaar door een goede getaway voor een duurzame trip. Maar de raad van Zoë is eigenlijk niet op de eerste plaats bestemd voor het type reiziger dat elk jaar tevreden is met vier weken vakantie in eigen land, eerder voor de mensen die met liefde de wereld over willen trekken …
DWARS DOOR BELGIË.
Arnout Hauben. Uitg. Polis,/Pelckmans, Kalmthout, 2020 : 224 blz. Prijs 20 €. ISBN 978 94 6303 261 8.
Stappen (door de natuur) is de basis van het mens-zijn zegt Arnout. Deze keer gaat het over het Grote Routepad (GR) 129 van Brugge tot Aarlen, het langste bewegwijzerde wandelpad van dit land, meer dan 500 km, door Zandig Vlaanderen, de Vlaamse Zandleemstreek, de Henegouwse Leemstreek, de Condroz, de Fagne/Famenne en Calestienne, de Ardennen, de Gaume en het Land van Aarlen : 23 dagen deden ze er over en in 23 hoofdstukjes vertelt hij wat er te zien, te beleven is : natuur, historische plekken, speciale gebouwen enz. Telkens met een toegelicht wandelkaartje en genummerde verwijzingen naar bezienswaardigheden en verborgen parels.
TUIN
DE JUISTE BOOM VOOR ELKE TUIN
Martin Hermy. UItg. Sterck & De Vreese, Gorredijk, 2020 : 384 blz. Prijs 34.90 €. ISBN 978 90 5615 661 9. NUR 426.
Emeritusprof natuurbeheer Hermy wil voorkomen dat mensen bomen rooien omdat ze op een zeker moment niet voldoen aan hun wensen. Hij is zelf een gepassioneerd tuinliefhebber en vertaalt zijn wetenschappelijke kennis in bruikbare raadgevingen. Daartoe voert ie 570 boomsoorten op die in onze streken kunnen groeien.
HYPERNATUUR : PLANTEN MET HET OOG OP DE TOEKOMST
Cor van Gelderen/Wouter van der Tol. Uitg. Noordboek/HL Books, Gorredijk, 2020 : 256 blz. Prijs 35 €. ISBN 9789056 56121. NUR 426.
Achteraan dit boek door een plantenkweker en tuinontwerper : een lijst met te bezoeken tuinen in de Nederlanden (Arboretum Kalmthout, Arboretum Wespelaar van Ph. de Spoelbergh, Trompenburg Rotterdam) , Frankrijk, Engeland, Ierland, de VS. Voorbeelden van Hypernatuur, bijzondere natuur, geschapen door de mens. In de natuur is er voor iedere standplaats een plant die het juist daar naar zijn zin heeft. De juiste plant op de juiste plek. Hier moet je vanuit gaan om planten optimaal te laten floreren. Hou ook rekening met zon en schaduw : dit boek geeft aanbevolen planten voor beide situaties, met aandacht voor standplaats, grondsoort, waterbehoefte. Goede beplanting kan evengoed een bijdrage leveren aan het oplossen van problemen door de klimaatverandering. En tenslotte : Hoe ontwerp je een tuin ?
EEN TUIN VOOR BIJEN EN VLINDERS : 101 TIPS OM NUTTIGE INSECTEN TE HELPEN.
Albert Vliegenthart. Uitg. Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, derde druk 2020 : 158 blz. Prijs 17.50 €. ISBN 9789021575773. NUR 426.
Tegen de aangetoonde achteruitgang van de insecten in onze streken : veel tips om je tuin in te richten of aan te passen, met planten(combinaties) die goed zijn voor bijen en vlinders. Ook info over de bijen en vlinders die je tuin bezoeken, het zelf maken van een bijenhotel enz..
TUINIEREN MET WILDE PLANTEN
Martin Stevens. Uitg. Noordboek, Gorredijk, 2020 : 184 blz. Prijs 19.90 €. ISBN 978 90 5615 608 4. NUR 424
Ingedeeld in families volgens Heukels’ Flora (zie bespreking hierboven) : een uitgebreide selectie van aantrekkelijke planten die het goed doen in tuinen, in balkonbakken en op groendaken. Een belangrijk criterium : dat deze planten worden herkend als voedselbron door insecten e.a. dieren in jouw omgeving. Stevens gaat daarbij in tegen de gewoonte om tuinplanten uit Azië of Amerika in de tuinen te halen. Mooi genoeg, maar onherkenbaar voor onze insecten. Achteraan het boek staan verwijzingen naar kwekers van wilde planten en zaadkwekers. Maar het gaat in feite om meer dan wat kiezen en bestellen en planten : zeker in een stedelijke omgeving creëer je zo een welkom stukje voedsel- en schuil- en voortplantingsnatuur plus bevorder je zo de bedreigde biodiversiteit …
https://wildetuinplanten.com
OORLOG
CLIMATE OF CONQUEST : WAR, ENVIRONMENT AND EMPIRE IN MUGHAL NORTH INDIA
Pratyay Nath. Oxford University Press, 2019 : 368 pages. Price £ 37.99. ISBN 9780199495559.
Nath closely studies the dynamics of the military campaigns that helped the Mughals conquer North India and project their power beyond it. He argues that these campaigns unfolded in constant negotiation with the diverse natural environment of South Asia. The empire sought to discipline the environment and harness its resources to satisfy its own military needs. At the same time, environmental factors like climate, terrain and ecology profoundly influenced Mughal military tactics, strategy and deployment of technology.
MILIEU
DE MILIEU-BOEKJES VAN DE LANTAARN
De uitgeverij De Lantaarn, Ede, publiceerde recentelijk enkele leuke Zeg Nee-boekjes . Ze geven op ca 130 blz en voor 8,50 € interessante info over milieukwesties die jouw leven direct raken en ze willen helpen om “er” zelf iets aan te doen. Het zijn vertalingen van de Say No dito’s van Summersdale Publishers die in Groot-Brittannië een behoorlijk succes kennen.
NO PLASTIC : 101 MAKKELIJKE MANIEREN OM MINDER PLASTIC TE GEBRUIKEN (Harryet Dyer)
Elk jaar belandt er bij ons ongeveer 30 kilo plastic per persoon op de afvalberg. Toch is een levensstijl met minder of zelfs zonder plastic makkelijker dan je denkt, het vraagt alleen wat meer bewustwording : o.m. van het bestaan van alternatieven.
ZEG NEE TEGEN AFVAL : 101 MAKKELIJKE MANIEREN OM MINDER AFVAL TE PRODUCEREN (Harryet Dyer)
Ook een kwestie van gewoonten aan te passen, focussen op afvalsparende handelingen in je dagelijkse routine : op verpakkingen letten, huishoudelijke artikelen recyclen, voedselafval verminderen…
ZEG NEE TEGEN VLEES : HANDIGE TIPS EN EENVOUDIGE RECEPTEN DIE JE HELPEN DIERLIJKE PRODUCTEN TE LATEN STAAN (Alexa Kaye)
De wereldwijde consumptie van vlees bedroeg in 1960 ongeveer 7 miljoen ton, inmiddels zitten we op zo’n 30 miljoen. De intensieve veehouderij produceert meer broeikasgassen dan alle auto’s, bussen, vliegtuigen, treinen e.a. vervoersmiddelen bij elkaar. Over andere aspecten ervan zoals het enorme waterverbruik zwijgen we nog. Anderzijds is 80 % van de commerciële vissoorten verdwenen door overbevissing. Als die doorgaat in het huidige tempo hebben we tegen 2050 geen eetbare zeevis meer. Het verlagen van de consumptie van vlees en vis was nog nooit zo belangrijk voor onze planeet. Dit boekje begeleidt je bij de eerste stappen naar een vleesvrij of vleesgeminderd en plantrijker eetpatroon op je eigen tempo. Eventueel ook naar een verminderde consumptie van eieren, melk, kaas, honing…
HOE JE THUIS DE WERELD KUNT REDDEN : EEN DING TEGELIJK
Tara Shine. Oorspr.titel How to Save Your World One Object at a Time. Uitg. Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 2020 : 258 blz. Prijs 22.50 €. ISBN 9789021573320. NUR 450/370.
Milieuwetenschapster Shine wil mensen inspireren om thuis en op het werk duurzamer te leven. Ze geeft hier een 100-tal toegelichte voorbeelden van alledaagse dingen die je makkelijk kunt veranderen en die een positieve impact op het milieu hebben : van in de keuken tot op het werk en in de school en van de barbecue tot de kerstboom.
WAT IEDEREEN ZOU MOETEN WETEN OVER KLIMAATVERANDERING
Bart Verheggen. Uitg. Prometheus, Amsterdam, 2020 : 208 blz. Prijs 15 €. ISBN 9789044 643046.
Door de ongekroonde klimaatfactchecker van Nederland. De bedoeling : duidelijkheid bieden in de veelheid aan soms tegenstrijdige informatie, de wetenschappelijke inzichten goed in beeld brengen. Hoe en waarom verandert het klimaat en hoe weten we dat eigenlijk, welke risico’s kleven daaraan en hoe kunnen we die beperken ?
(Zie ook www.bartverheggen.nl en klimaatveranda.nl)
KALENDERS 2021
VOGELJAARKALENDER 2021 : VOGELS IN EN OM DE TUIN
Maandkalender door natuurfotograaf Wim Smeets. Prijs 15 €
Bestellen bij Wim : wsmeets.foto@gmail.com